ارتقای سرمایة اجتماعی و اعتماد سیاسی: راهبردی نوین در جهت تقویت حکمرانی مطلوب در نظام‌های سیاسی معاصر

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 گروه ریاضی کاربردی، دانشکدة علوم و فناوری‌های همگرا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 گروه فیزیک، آموزش‌وپرورش منطقة 1، تهران، ایران

10.22059/jscm.2025.392447.2582

چکیده

حکمرانی مطلوب بستری ضروری برای دستیابی به توسعة پایدار و ارتقای رفاه اجتماعی بر پایة سرمایة اجتماعی و اعتماد سیاسی است. نظام‌های سیاسی معاصر در جهان با چالش‌های فزایندة ناشی از کاهش سرمایة اجتماعی و بی‌اعتمادی به نهادهای سیاسی مواجه هستند که کارآمدی، اثربخشی، و مشروعیت حکمرانی را به خطر می‌اندازد. این پژوهش با هدف بررسی این چالش‌ها به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان با ارتقای سرمایة اجتماعی و اعتماد سیاسی حکمرانی مطلوب را در جوامع اسلامی تقویت کرد. هدف اصلی تبیین نقش محوری این ارتقا در تحکیم حکمرانی مطلوب و شناسایی راهکارهای عملی و سیاست‌های مؤثر است.
این تحقیق با استفاده از چارچوب نظری تلفیقی شامل نظریه‌های شبکه‌های اجتماعی، انتخاب عقلانی، و نهادگرایی به تحلیل موضوع می‌پردازد. روش‌شناسی پژوهش مبتنی بر تحلیل ثانویة داده‌های پیمایش‌های معتبر بین‌المللی و فراتحلیل نظام‌مند متون علمی مرتبط است.
یافته‌ها نشان می‌دهند سرمایة اجتماعی بالا و اعتماد سیاسی قوی پیش‌شرط‌های اساسی برای تحقق حکمرانی مطلوب، مشارکت فعال مردم، کاهش فساد، و دستیابی به توسعة پایدار هستند. عوامل نهادی، فرهنگی، اقتصادی، و سیاسی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری و تحول سرمایة اجتماعی و اعتماد سیاسی در جوامع مختلف ایفا می‌کنند.
این پژوهش با تأکید بر اهمیت روزافزون این دو عامل حیاتی مجموعه‌ای از پیشنهادها را برای تقویت آن‌ها ارائه می‌دهد که شامل اصلاح نظام حکمرانی، ارتقای شفافیت و پاسخگویی، توسعة آموزش شهروندی، تقویت نهادهای مردمی، ترویج عدالت اجتماعی و اقتصادی، تقویت رسانه‌های ملی، و توسعة حکمرانی الکترونیک است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، محمد و رضایی، علی. (1399). سرمایة اجتماعی و توسعة روستایی (مطالعة موردی: استان فارس). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
آوریده، مالک.  مختاری، علی و باقری دولت‌آبادی، علی. (۱۴۰۴). آثار تحریم‌های امریکا بر سرمایة اجتماعی و سیاسی ایران (2016 ـ 2020). پژوهش‌های راهبردی سیاست، ۵۲، ۲۳۳ ـ ۲۷۴.
حسینی، سیدصادق.؛ میرزایی، زینب. و سنگ‌سفیدی، حمدرضا. (1404). اعتماد سیاسی در نظام‌های سیاسی معاصر: تحلیل ابعاد، عوامل تعیین‌کننده، و کارکردها با تأکید بر رویکردهای اجتماعی، فرهنگی، و کارکردی. تحقیقات سرمایة اجتماعی کشور، (1)3، 16 ـ 33. Doi: https://doi.org/10.31181/ijes1412025374
عابدی، محمد، هاشمی، حجت. و حسینی ، احد. (1403). بررسی تأثیر همگرایی اقوام و سرمایة اجتماعی بر امنیت پایدار در استان‌های شمال غرب ایران. تحقیقات سرمایة اجتماعی کشور، (4)2، e220313.
رضوی، عباس.؛ روستایی حسین‌آبادی، یاسر. و عطریان، فرامرز. (1403). سازوکارهای تحقق مؤلفة‌ شفافیت در سازمان تعزیرات در چارچوب حکمرانی خوب. رهیافت انقلاب اسلامی، 67، 125 ـ 146.
عبدالله‌نسب، محمدرضا. و میرزازاده، فرامرز. (1402). مؤلفه‌های حکمرانی مطلوب در نظام اسلامی: با تأکید بر اندیشه و کنش آیت‌الله شهید بهشتی. رهیافتهای نوین مدیریت جهادی و حکمرانی اسلامی، 12، 1 ـ 22.
علایی، ح. (1403). تفاوت‌های حکمرانی مطلوب با حکمرانی معیوب. مطالعات بین‌المللی، 80، 183 ـ 200.
علی‌پور، جواد. و پوررشیدی علی‌بیگلو، هاتف. (1403). کارکرد دیپلماسی فرهنگی در حکمرانی اسلامی مطلوب. دیپلماسی فرهنگی، 3، 74 ـ 94.
معدنی، جواد. و نجاری، رضا. (1402). سرمایة اجتماعی پایدار: پیوند امنیت اجتماعی، حمایت اجتماعی، و مشارکت عمومی در جامعه. مدیریت سرمایة اجتماعی، ش 10، 111 ـ 128. Doi: 10.22059/jscm.2022.346380.2320
نجفی‌سیار، رحمانا. و نیکونهاد، ایوب، (1399). شاخصه‌های حکمرانی مطلوب «دولت تراز» انقلاب اسلامی، مطابق با بیانیة گام دوم. مطالعات بینرشتهای دانش راهبردی، 41، 173 ـ 200.
Abdollah-Nasab, M. & Mirzazadeh, F. (2023). Components of Good Governance in the Islamic System: Emphasizing the Thoughts and Actions of Martyr Ayatollah Beheshti. New Approaches in Jihadi Management and Islamic Governance, 12, 1-22. (in Persian)
Abedi, M., Hashemi, H., & Hosseini, A. (2024). Examining the Impact of Ethnic Convergence and Social Capital on Sustainable Security in Northwestern Provinces of Iran. Journal of Social Capital Research, 2(4), e220313.(in Persian)
Ahmadi, M. & Razai, A. (2020). Social Capital and Rural Development: A Case Study of Fars Province. Tehran: Tehran University Press. (in Persian)
Alayi, H. (2024). Differences Between Good Governance and Defective Governance. International Studies, 80, 183-200. (in Persian)
Ali-Pour, J. & Pour-Rashidi Aligholi Ali Bigelow, H. (2024). The Function of Cultural Diplomacy in Desired Islamic Governance. Cultural Diplomacy Research Journal, 3, 74-94. (in Persian)
Avareh, M.Mokhtari, A & Bagheri Dolatabadi, A. (2025). The Effects of U.S. Sanctions on Social and Political Capital in Iran (2016-2020). Strategic Policy Research, 52, 233-274. (in Persian)
Banting, K. & Kymlicka, W. (2022). The effects of diversity on social trust and social cohesion. Annual Review of Political Science, 25, 431-451. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-051117-030705.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Brown, A. (2022). Corruption, governance, and social capital. Journal of Development Studies, 58(3), 456-478. https://doi.org/10.1080/00220388.2021.1880543.
Dalton, R. J. (2022). The participation gap: Social status and political inequality. Oxford University Press.
Denzin, N. K. (1978). The research act: A theoretical introduction to sociological methods. McGraw-Hill.
Diamond, L. (2020). Ill winds: Saving democracy from Russian rage, Chinese ambition, and American complacency. Penguin Press.
Dunleavy, P., Margetts, H., Bastow, S., & Tinkler, J. (2006). Digital era governance: IT corporations, the state, and e-government. Oxford University Press.
Edelman. (2024). Edelman Trust Barometer 2024. Retrieved from https://www.edelman.com/trust/trust-barometer
Esfandiari, H. (2022). Media freedom and political trust in British. Journal of Political Science, 53(4), 1234-1256. https://doi.org/10.1017/S000712342200037X
Inglehart, R. (2024). Cultural evolution: People's motivations are changing, and reshaping the world. Cambridge University Press.
Johnson, D. (2021). Inequality: What can be done?. Harvard University Press.
Jones, B. D. & Wilson, P. A. (2023). Trust in government. University of Chicago Press.
Hosseini, S. S., Mirzaei, Z., & Sang_Sefidi, M. R. (2025). Political trust in contemporary political systems: Analyzing dimensions, determining factors, and functions with an emphasis on social, cultural, and functional approaches. Journal of Social Capital Research, 3(1), 16-33. https://doi.org/10.31181/ijes1412025374. .(in Persian)
Kaufmann, D., Kraay, A., & Mastruzzi, M. (2010). The worldwide governance indicators: Methodology and analytical issues. World Bank Publications.
Kim, J. (2023). Fake news and political trust: The role of media literacy. Public Opinion Quarterly, 87(1), 56-78. https://doi.org/10.1093/poq/nfad003.
Levi, M. & Stoker, L. (2000). Political trust and trustworthiness. Annual Review of Political Science, 3(1), 475-507. https://doi.org/10.1146/annurev.polisci.3.1.475.
Li, W., Li, J., & Li, Y. (2024). Social capital and civic engagement: A multilevel analysis. Social Forces, 102(3), 1456-1478. https://doi.org/10.1093/sf/soac085.
Miller, A. H. & Listhaug, O. (1990). Political trust and the structure of party choice in a multi-party system. European Journal of Political Research, 18(3), 357-381.
Miller, D. (2024). Social media and social capital: A systematic review. New Media & Society, 26(2), 345-367. https://doi.org/10.1177/14614448221074479.
Møller, J. (2014). Democracy and trust: The decline of trust in representative democracies. Palgrave Macmillan.
Newton, K. (2001). Trust, social capital, civil society, and democracy. Palgrave Macmillan.
Norris, P. (2024). Electoral integrity: Norms and legal standards. Routledge.
North, D. C. (1990). Institutions, institutional change and economic performance. Cambridge University Press.
OECD. (2021). Government at a Glance 2021. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/1c258f51-en.
Ostrom, E. (1990). Governing the commons: The evolution of institutions for collective action. Cambridge University Press.
Piketty, T. (2020). Capital and ideology. Harvard University Press.
Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. Simon & Schuster.
Razavi, A., Roustaei Hosseini Abadi, Y., & Atrian, F. (2024). Mechanisms for Achieving Transparency in the Organization of Trade Violations within the Framework of Good Governance. Approach of the Islamic Revolution, 67, 125-146. (in Persian)
Rothstein, B. & Stolle, D. (2008). The state and social capital: An institutional theory of generalized trust. Comparative Politics, 40(4), 431-449. https://doi.org/10.5129/001041508X12913687742044.
Warren, M. E. (Ed.). (1999). Democracy and trust. Cambridge University Press.
Williams, D. (2006). On and off the 'Net: Scales for social capital in an online era. Journal of Computer-Mediated Communication, 11(2), 593-628. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2006.00029.x.
Woolcock, M. (2001). The place of social capital in understanding social and economic outcomes. ISUMA: Canadian Journal of Policy Research, 2(1), 1-17.
World Bank. (2017). Governance and the law. World Bank Publications.