بررسی نقش مسجد در افزایش سرمایۀ اجتماعی بر اساس نماگرهای اصلی آن در قرآن و حدیث

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی نقش مسجد در افزایش سرمایة اجتماعی در قرآن و روایات بود. بدین منظور توصیف‌های انجام‌گرفته از نهاد مسجد در قرآن و روایات بر اساس نماگرهای سرمایة اجتماعی ساماندهی شده است، تا از این طریق نقش­آفرینی مسجد در تولید روزافرون سرمایة اجتماعی درک شود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بر اساس منابع اصیل اسلامی است. توصیف‌های انجام‌گرفته از نهاد مسجد بیان‌کنندۀ کارکردهایی به‌مراتب فراتر از صرف محل عبادت بودن آن (به معنای خاص عبادت فردی) است. این نهاد، از طریق اثرگذاری مستقیم بر عناصر هنجارهای مشترک، اعتماد و مشارکت، سبب تولید و توزیع سرمایة اجتماعی می­‌شود. دو عنصر نخست، سبب پیوند ذهنی افراد و در نتیجه تمایل آنان به حضور در اجتماع مسجد­محور، و عنصر بعدی، زمینۀ پیوند عینی آنان در نهادهای تشکیل‌شده درون نهاد مسجد را فراهم می­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن مجید

    1. ابن­ ابی­حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419هـ ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: مکتبه نزار.

    2. احسائی، علی بن ابراهیم (1405هـ ق). عوالی­اللالی. قم: انتشارات سیدالشهدا.

    3. ازکیا، مصطفی؛ غلامرضا، غفاری (1383). توسعة روستایی با تأکید بر جامعة روستایی ایران. تهران: نشر نی.

    4. افجه، سیدعلی اکبر؛ محمودزاده، سیدمجتبی (1390). الگوی اثرگذاری سرمایة اجتماعی بر عملکرد سازمان. پژوهش­های مدیریت منابع انسانی، دورة 1، شمارة 2، صفحات 22-1.

    5. اکبری، امین (1383). نقش سرمایة اجتماعی در مشارکت: بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر مشارکت سیاسی، اجتماعی (مطالعة موردی: روستای فارسنج از توابع سقز). تهران: دانشگاه تهران (دانشکدة علوم اجتماعی).

    6. آمدی، عبدالواحد بن محمد (1378هـ ق). غررالحکم و دررالکلم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

    7. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418هـ ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: داراحیا التراث العربی.

    8. پیران، پرویز؛ موسوی، میرطاهر؛ شیانی، ملیحه (1385). کارپایة مفهومی و مفهوم‌سازی سرمایة اجتماعی. فصل‌نامة رفاه اجتماعی، سال 6، شمارة 23، صفحات 44-9.

    9. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1401هـ ق). وسایل‌الشیعه الی تفصیل مسائل‌الشیعه. تهران: انتشارات المکتبه الاسلامیه.

    10. صادقی، یوسف؛ خنیفر، حسین (1394). بررسی مؤلفه­های سرمایة اجتماعی اسلامی در نص و احادیث در رهگذر رابطة علم و دین. مدیریت سرمایة اجتماعی، دورة 2، شمارة 3، صفحات 346-317.

    11. طباطبایی، محمدحسین (1390هـ ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.

    12. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1372هـ ق). مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن. تهران: ناصر خسرو.

    13. طوسی، محمدبن‌حسن (1414هـ ق). الأمالی. قم: دارالثقافه.

    14. علاءالدین، علی بن حسام (متقی الهندی) (بی‌تا). کنزالعمال. بیروت: مؤسسة الرساله.

    14. فتحی، حسن (1379). اسلام و مکانیزم­ نظارت و صلح. لندن: مؤسسة مطالعات اسلامی.

    15. فقیهی، ابوالحسن؛ فیضی، طاهره (1385). سرمایة اجتماعی: رویکردی نو در سازمان. دانش مدیریت، دورة 19، شمارة 72، صفحات 46-23.

    16. فوکویاما، فرانسیس (1379). پایان نظم. ترجمة غلام­عباس توسلی، تهران: جامعة ایرانیان.

    17. فیض­کاشانی، محمد بن ‌شاه‌مرتضی (1406هـ ق)، الوافی. اصفهان: مکتبه­الامام امیرالمؤمنین (ع).

    18. فیض­کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی (1415هـ ق). تفسیر الصافی. ایران: مکتبه الصدر.

    19. فیض­کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی (1388هـ ق). المحجه‌البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تهران: مکتبه الصدوق.

    20. قطب، سید (1425هـ ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دارالشروق.

    21. قلیچ­لی، بهروز (1388). مدیریت دانش: فرایند خلق، تسهیم و کاربرد سرمایة فکری در کسب‌­وکارها. تهران: انتشارات سمت.

    22. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب (1407هـ ق). الکافى. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    23. مجلسی، محمدباقر (1412هـ ق). بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الائمه الاطهار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    24. محسنی، منوچهر؛ جاراللهی، عذرا (1382). مشارکت اجتماعی در ایران،. تهران: آرون.

    25. مکارم شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

    26. موسوی الخمینی، روح‌الله (1379). تحریرالوسیله، قم: دارالعلم.

    27. موسوی، میرطاهر (1385). مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه­های سرمایة اجتماعی، فصل‌نامة رفاه اجتماعی، دورة 6، شمارة 23، صفحات 92-67.

    28. نظرپور، محمدنقی؛ منتظری مقدم، مصطفی (1389). سرمایة اجتماعی و توسعة اقتصادی؛ مطالعه­ای دربارة مشارکت اجتماعی از منظر اسلام. فصل‌نامة اقتصاد اسلامی، دورة 10، شمارة 37، صفحات 87-57.

    29. نوری، میرزاحسین (1408هـ ق). مستدرک‌الوسائل و مستنبط المسائل. بیروت: مؤسسة آل­البیت.

    30. واقدی، محمد بن عمر (1369). المغازی. ترجمة محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    31. الوانی، سیدمهدی؛ سیدنقوی، میرعلی (1381). سرمایة اجتماعی: مفاهیم و نظریه­ها. فصل­نامة مطالعات مدیریت، دورة10، شماره‌های 33 و 34، صفحات 26-3.

     

    1. Barbieri, P., (2003). Social capital and self-employment: a network analysis experiment and several consideration. Journal of International Sociology, 18(4), 681-701

    Cuesta, J. (2009). Social capital, crime and welfare: The case of Colombia and Honduras. A chapter in: Social capital and peace-building (pp.37-56), Ed. by Michaelene Cox, London: Routledge.

    1. Gilbert, L. (2009). Analyzing the dark side of social capital: Organiaed Crime in Russia. A chapter in: Social capital and peace-building (pp.57-74), Ed. by Michaelene Cox, London: Routledge
    2. Halpern, D. (2005). Social capital. First Ed., Cambridge: Polity Press.
    3. Lin, L. (2004). Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge: Cambridge University Press.
    4. Nahapiet, J.; Ghoshal S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Journal of Academy of Management Review, 23(2), 242-266
    5. Rogers, S.; Halstead, J.; Gardner. K.; Carlson, C. (2011). Examining walkability and social capital as indicators of quality of life at the municipal and neighborhood scales. Applied Research Quality Life, 6, 201-213
    6. Yang, J.; Brashear Alejandro, T.G.; Boles, J.S. (2011). The role of social capital and knowledge transfer in selling center performance. Journal of Business & Industrial Marketing, 26(3), 152-161