مدیریت منابع انسانی سبز و رفتار سازگار با محیط ‌زیست کارکنان، با تأکید بر نقش سرمایۀ اجتماعی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکدة کسب و کار و اقتصاد، دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر، ایران

چکیده

در عصر کنونی، بهره‌گیری و مدیریت بهینة منابع سازمانی، به‌ویژه سرمایة انسانی، در مقام مهم‌ترین سرمایة سازمانی، ضروری است و سازمان‌ها باید رویکردی راهبردی به هم‌سویی بین اقدامات مدیریت منابع انسانی و مدیریت محیط زیست داشته باشند. از سوی دیگر، در صورت اجرای موفقیت‌آمیز مدیریت منابع انسانی سبز می‌توان سرمایة اجتماعی را در سازمان ایجاد کرد و از مزایای آن بهره گرفت. ازین‌رو، هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی سبز و سرمایة اجتماعی بر رفتار زیست‌محیطی است. در این زمینه، نقش سرمایة اجتماعی به منزلة متغیر مستقل و نیز متغیر میانجی بررسی می‌شود. پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده‌ها از نوع توصیفی است. جامعة آماری پژوهش را شرکت‌های فعال در صنعت پتروشیمی پارس جنوبی تشکیل داده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه در مقیاس پنج‌درجه‌ای لیکرت بود. روایی پرسشنامه از نظر محتوایی و سازه بررسی و پایایی نیز با محاسبة ضریب آلفای کرونباخ (93/0) محاسبه شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای آماری SPSS و LISREL تحلیل شدند و نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد مدیریت منابع انسانی سبز بر رفتار زیست‌محیطی و سرمایة اجتماعی تأثیر مثبت و معنادار می‌گذارد. نتایج پژوهش نشان داد سرمایة اجتماعی بر رفتار زیست‌محیطی تأثیر معنادار ندارد؛ اما، بین مدیریت منابع انسانی سبز و رفتار زیست‌محیطی نقش میانجی‌گری مثبت بازی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرمان، مانی؛ سید یعقوب حسینی؛ الهام تنگستانی (1395). «تأثیر سرمایۀ اجتماعی و بلوغ منابع انسانی بر مدیریت منابع انسانی پایدار (مورد مطالعه: شرکت‌های فعال در صنعت پتروشیمی)»، مدیریت سرمایة اجتماعی، 3 (1)، صص 113 ـ 138.
امیرخانی، طیبه؛ رضا سپهوند؛ محسن عارف‌نژاد (1393). «وظایف مدیریت منابع انسانی و عملکرد سازمان: با بررسی نقش سرمایه‌های اجتماعی و روان‌شناختی»، علوم مدیریت ایران، 9 (34)، صص 105 ـ 124.
توکلی، عبدالله؛ علی‌رضا هاشمی؛ عباس ثابت؛ سعید رازقی (1397). «ارائة مدل ساختاری مدیریت منابع انسانی سبز بر مبنای نظام‌‌های مدیریت منابع انسانی»، پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 10 (1)، صص 77 ـ 104.
رجب‌پور، ابراهیم (1396). «تأثیر مدیریت منابع انسانی بر توسعة مدیریت زیست‏محیطی»، پژوهش‏های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، ش 1 (شمارة پیاپی 27)، صص 51 ـ 73.
رجب‌پور، ابراهیم؛ مهدی افخمی اردکانی (1399). «رابطه بین مدیریت منابع انسانی سبز و زنجیرة تأمین سبز»، مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، 11 (44)، صص 317 ـ 342.
رحمان‌سرشت، حسین؛ بهرام جبارزاده کرباسی (1396). «اثر اقدامات مدیریت منابع انسانی بر ابعاد سرمایة اجتماعی و عملکرد راهبردی شرکت‌های کوچک و متوسط»، مدیریت تحول، 9 (18)، صص 1 ـ 23.
زارعی‌متین، حسن؛ علی‌اکبر قنبری؛ مرضیه قانع (1394). «بررسی رابطة هوش عاطفی و سرمایة اجتماعی در تشکل‌های مردم‌نهاد (NGOs)»، مدیریت سرمایة اجتماعی، 2 (1)، صص 1 ـ 22.
سلیمان پورعمران، محبوبه؛ علی‌رضا نوری (1397). «بررسی رابطة بین مدیریت سبز با رفتار زیست‌محیطی مدیران و معاونین مدارس استان خراسان شمالی»، محیط زیست و توسعه فرابخشی، 3 (61)، صص 25 ـ 36.
وحدتی، حجت؛ سید هادی موسوی‌نژاد؛ علی‌اکبر حسنی (1395). «بررسی نقش سرمایة اجتماعی در جهت ارتقای بهره‌وری منابع انسانی: با تأکید بر نقش واسط فرهنگ سازمانی و مدیریت»، مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، 9 (33)، صص 157 ـ 183.
نجارزاده، محمد؛ سکینه جعفری؛ نرگس جعفری؛ نگار رجبی (1397). «رابطة ساختاری نگرش و دانش محیط‌ زیستی با تمایلات رفتاری در حفاظت از محیط‌ زیست: نقش میانجی رضایت گردشگر و فایدة درک‌شده»، آموزش محیط زیست و توسعة پایدار، 7 (1)، صص 127 ـ 142.
References
Akhtar, C. S., Ismail, K., & Hussain, J. (2014). “Social capital and organizational sustainability: Case of Malaysian SMEs”, Recent advances in environmental sciences and financial development, pp. 87-91.
Amirkhani, T., Sepahvand, R., & Aref Nejad, M. (2014). “The Practices of Human Resource Management and Organizational Performance: Considering the Role of Social Capital and Psychological Capital”, Iranian journal of management sciences, 9(34), pp. 105-124. (in Persian)
Arman, M., Hosseini, S. Y., & Tangestani, E. (2016). “Influence of Human Resource Maturity and Social Capital on Sustainable Human Resource Management (A Study of the Petrochemical Industry)”, Journal of Social Capital Management, 3(1), pp. 113-138. (in Persian)
Arthur, J. B. (1994). “Effects of human resource systems on manufacturing performance and turnover”, Academy of Management journal, 37(3), pp. 670-687.
Ashforth, B. E. & Mael, F. (1989). “Social identity theory and the organization”, Academy of management review, 14(1), pp. 20-39.
Bhattacharyya, A. (2019). “Corporate environmental performance evaluation: A cross-country appraisal”, Journal of Cleaner Production, 237, 11760Bratton, J. & Gold, J. (2017). Human resource management: theory and practice. Palgrave.
Cabral, C. & Jabbour, C. J. C. (2019). “Understanding the human side of green hospitality management”, International Journal of Hospitality Management, 102389.
Chams, N. & García-Blandón, J. (2019). “On the importance of sustainable human resource management for the adoption of sustainable development goals”, Resources, Conservation and Recycling, 141, pp. 109-122.Daily, G. C., Polasky, S., Goldstein, J., Kareiva, P. M., Mooney, H. A., Pejchar, L., ... & Shallenberger, R. (2009). “Ecosystem services in decision making: time to deliver”. Frontiers in Ecology and the Environment, 7(1), 21-28.
Domínguez-Falcón, C., Martín-Santana, J. D., & De Saá-Pérez, P. (2016). “Human resources management and performance in the hotel industry: The role of the commitment and satisfaction of managers versus supervisors”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 28(3), pp. 490-515.
Donate, M. J., Peña, I., & Sanchez de Pablo, J. D. (2016). “HRM practices for human and social capital development: effects on innovation capabilities”, The International Journal of Human Resource Management, 27(9), pp. 928-953.
El-Kassar, A. N. & Singh, S. K. (2019). “Green innovation and organizational performance: the influence of big data and the moderating role of management commitment and HR practices”, Technological Forecasting and Social Change, 144, pp. 483-498.
Fornell, C. & Larcker, D. F. (1981). “Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error”, Journal of marketing research, 18(1), pp. 39-50.
Gelderman, C. J., Semeijn, J., & Mertschuweit, P. P. (2016). “The impact of social capital and technological uncertainty on strategic performance: The supplier perspective”, Journal of Purchasing and Supply Management, 22(3), pp. 225-234.
Gupta, H. (2018). “Assessing organizations performance on the basis of GHRM practices using BWM and Fuzzy TOPSIS”, Journal of environmental management, 226, pp. 201-216.
Hador, B. B. (2017). “Three levels of organizational social capital and their connection to performance”, Journal of Management Development.
Huo, B., Ye, Y., Zhao, X., & Shou, Y. (2016). “The impact of human capital on supply chain integration and competitive performance”, International Journal of Production Economics, 178, pp. 132-143.
Horn, P., Scheffler, P., & Schiele, H. (2014). “Internal integration as a pre-condition for external integration in global sourcing: a social capital perspective”, International Journal of Production Economics, 153, pp. 54-65.
Jabbour, C. J. C. & Santos, F. C. A. (2008). “Relationships between human resource dimensions and environmental management in companies: proposal of a model”, Journal of Cleaner Production, 16(1), pp. 51-58.
Jabbour, C. J. C. & de Sousa Jabbour, A. B. L. (2016). “Green human resource management and green supply chain management: Linking two emerging agendas”, Journal of Cleaner Production, 112, pp. 1824-1833.
Kim, Y. J., Kim, W. G., Choi, H. M., & Phetvaroon, K. (2019). “The effect of green human resource management on hotel employees’ eco-friendly behavior and environmental performance”, International Journal of Hospitality Management, 76, pp. 83-93.
Kiron, D., Kruschwitz, N., Haanaes, K., & von Streng Velken, I. (2012). “Sustainability nears a tipping point”, MIT Sloan Management Review, 53(2), pp. 69-74.
Lo, S. H., Peters, G. J. Y., & Kok, G. (2012). “A review of determinants of and interventions for proenvironmental behaviors in organizations”, Journal of Applied Social Psychology, 42(12), pp. 2933-2967.
López-Fernández, M., Martín-Alcázar, F., & Romero-Fernández, P. M. (2010). “Human resource management on social capital”, International Journal of Human Capital and Information Technology Professionals (IJHCITP), 1(2), pp. 36-48.
Lu, A. C. C., Gursoy, D., & Del Chiappa, G. (2016). “The influence of materialism on ecotourism attitudes and behaviors”, Journal of Travel Research, 55(2), pp. 176-189.
Nahapiet, J. & Ghoshal, S. (1998). “Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage”, Academy of management review, 23(2), pp. 242-266.
Najjarzadeh, M., Jafari, S., Jafari, N., & Rajabi, N. (2018). “Tourist Behavioral Intentions in Conservation of Environment, Environmental Knowledge, Tourist Satisfaction, Environmental Attitude, Perceived Benefit”, Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 7(1), pp. 127-142. (in Persian)
Norton, T. A., Zacher, H., Parker, S. L., & Ashkanasy, N. M. (2017). “Bridging the gap between green behavioral intentions and employee green behavior: The role of green psychological climate”, Journal of Organizational Behavior, 38(7), pp. 996-1015.
Paillé, P., Chen, Y., Boiral, O., & Jin, J. (2014). “The impact of human resource management on environmental performance: an employee-level study”. J. Bus. Ethics 121, pp. 451–466.
Paillé, P. & Meija-Morelos, J. H. (2019). “Organisational support is not always enough to encourage employee environmental performance. The moderating role of exchange ideology”, Journal of Cleaner Production, 220, pp. 1061-1070.
Peng, B., Tu, Y., & Wei, G. (2018). “Governance of electronic waste recycling based on social capital embeddedness theory”, Journal of Cleaner Production, 187, pp. 29-36.
Rahman Seresht, H. & Jabbarzadeh Karbasi, B. (2018). “The Effect of Human Resource Management Activities on Social Capital Dimensions and the Strategic Performance of SMEs”, Transformation Managemet Journal, 9(2), pp. 1-23. (in Persian)
Rajabpour, E. (2017). “The Effect of Human Resource Management on Environmental Management Development”, Human Resource Management Researches, 9(1), pp. 51-75. (in Persian)
Rajabpour, E. & Afkhami Ardakani, M. (2020). “The Relationship between Green Human Resource Management and Green Supply Chain Management”, Human Resource Management in the Oil Industry, 11(44), pp. 317-342. (in Persian)
Renwick, D. W., Redman, T., & Maguire, S. (2013). “Green Human Resource Management: A Review and Research Agenda”, International Journal of Management Reviews, 15(1), pp. 1-14.
Rubel, M. R. B., Rimi, N. N., Yusliza, M. Y., & Kee, D. M. H. (2018). “High commitment human resource management practices and employee service behaviour: Trust in management as mediator”, IIMB Management Review, 30(4), pp. 316-329.
Saeed, B. B., Afsar, B., Hafeez, S., Khan, I., Tahir, M., & Afridi, M. A. (2019). “Promoting employee's proenvironmental behavior through green human resource management practices”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(2), pp. 424-438.
Saleem, M., Qadeer, F., Mahmood, F., Ariza-Montes, A., & Han, H. (2020). “Ethical Leadership and Employee Green Behavior: A Multilevel Moderated Mediation Analysis”, Sustainability, 12(8), 3314.
Shen, J. & Benson, J. (2016). “When CSR is a social norm: How socially responsible human resource management affects employee work behavior”, Journal of Management, 42(6), pp. 1723-1746.
Singh, S. K., Mittal, S., Sengupta, A., & Pradhan, R. K. (2019). “A dual-pathway model of knowledge exchange: linking human and psychosocial capital with prosocial knowledge effectiveness”, Journal of Knowledge Management.
Singh, S. K., Del Giudice, M., Chierici, R., & Graziano, D. (2020). “Green innovation and environmental performance: The role of green transformational leadership and green human resource management”, Technological Forecasting and Social Change, 150, 119762.
Soleimanpouromran, M. & Nouri, A. (2018). Identifying the Relationship between Green Managment and Bioenvironmental Behavior of Managers and Their Assistants in Schools Quarterly Journal of Environment and Cross-sectoral Development, 3(61), pp. 25-36. (in Persian)
Son, B. G., Kocabasoglu-Hillmer, C., & Roden, S. (2016). “A dyadic perspective on retailer–supplier relationships through the lens of social capital”, International Journal of Production Economics, 178, pp. 120-131.
Tajfel, H. & Turner, J. C. (2004). “The social identitytheory ofintergroup behavior”, Politicalpsychology: Keyreadings, Key readings in socialpsychology, pp. 276-293.
Taoketao, E., Feng, T., Song, Y., & Nie, Y. (2018). “Does sustainability marketing strategy achieve payback profits? A signaling theory perspective”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 25(6), pp. 1039-1049.
Tavakoli, A., Hashmi, A., Sabet, A., & Razeghi, S. (2018). “Provide Structural Green Human Resource Management models based on human resource management systems”, Human Resource Management Researches, 10(1), pp. 77-104. (in Persian)
Vahdati, H., Mosavi Nechad, S. H., & Hasani, A. A. (2017). “Examining the Role of Social Capital in Enhancing Human Resources Productivity: Focusing on the Mediator Role of Organizational Culture and Knowledge Management”, Human Resource Management in The Oil Industry, 9(33), pp. 157-184. (in Persian)
Yong, J. Y., Yusliza, M. Y., Ramayah, T., & Fawehinmi, O. (2019). “Nexus between green intellectual capital and green human resource management”, Journal of cleaner production, 215, pp. 364-374.
Yuriev, A., Boiral, O., Francoeur, V., & Paillé, P. (2018). “Overcoming the barriers to pro-environmental behaviors in the workplace: A systematic review”, Journal of Cleaner Production, 182, pp. 379-394.
Zaid, A. A., Jaaron, A. A., & Bon, A. T. (2018). “The impact of green human resource management and green supply chain management practices on sustainable performance: An empirical study”, Journal of cleaner production, 204, pp. 965-979.
Zaree Matin, H., Akbar Ghanbari, A., & Qane, M. (2015). “The relationship between emotional intelligence and social Capital in Non- Governmental Organization (NGOs)”, Journal of Social Capital Management, 2(1), pp. 1-22. (in Persian)
Zhang, Y., Luo, Y., Zhang, X., & Zhao, J. (2019). “How green human resource management can promote green employee behavior in China: A technology acceptance model perspective”, Sustainability, 11(19), 5408.
Zhang, Q., Pan, J., Jiang, Y., & Feng, T. (2019). “The impact of green supplier integration on firm performance: The mediating role of social capital accumulation”, Journal of Purchasing and Supply Management, 100579.