ضعف سرمایة اجتماعی و چالش بوروکراسی‌هراسی در ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه مدیریت دولتی، دانشکدة مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

10.22059/jscm.2024.373991.2494

چکیده

با وجود اهمیت ادراک و نگرش شهروندان نسبت به دولت و عملکرد آن و مطالعات گسترده در این حوزه، مطالعات اندکی دربارة ادراک و نگرش منفی نسبت به بخش دولتی، درحالی‌که به عملکرد ناکارآمد دولت مرتبط نباشد، پرداخته‌اند. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطة بوروکراسی‌هراسی و سرمایة اجتماعی است. پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به روش توصیفی‌‌ـ همبستگی انجام گرفته است. برای انجام دادن پژوهش با پیمایش شهروندان از طریق پرسشنامه وجود پدیدة بوروکراسی‌هراسی و سطح سرمایة اجتماعی مطالعه و بررسی شد. سپس، رابطة این دو متغیر بررسی شد. جامعة پژوهش همة شهروندان 18 تا 70 ساله‎ای بودند که در یک سال گذشته حداقل یک ‌بار برای دریافت خدمات به یکی از سازمان‌های بخش عمومی مراجعه کرده‌اند. نمونه‌ای از این افراد به روش در دسترس انتخاب شد و پرسشنامه در اختیار آنان قرار گرفت. از میان این افراد 412 نفر پرسشنامة پژوهش را کامل کردند که با توجه به نامحدود بودن حجم جامعه و بر اساس جدول مورگان این میزان کفایت لازم را دارد. داده‌ها با ترسیم جدول توافقی و آزمون خی‌دو تجزیه‌ و تحلیل شد. نتایج نشان داد بی‌اعتمادی به دولت و کارکنان بخش عمومی فقط با عملکرد خدمات عمومی مرتبط نیست و 12/29 درصد پاسخگویان بورو‌کراسی‌هراس هستند. همچنین، نتایج نشان داد 5/66 درصد سرمایة اجتماعی ضعیف داشتند. در نهایت نتایج نشان داد بین سرمایة اجتماعی و بوروکراسی‌هراسی رابطة معنادار وجود دارد. می‌توان گفت هر چه انسجام و اعتماد ملی کاهش یابد، تصویر منفی که حاصل عملکرد دولت نیست افزایش می‌‎یابد که دلالت‌هایی برای مسئولان و دست‌اندرکاران دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادریسی، افسانه؛ همتی، محمدابراهیم و ذوالفقاری، ابوالفضل (1398). بررسی رابطة سرمایة اجتماعی و نگرش به فرهنگ دموکراتیک (مورد مطالعه: شهروندان شهرستان سمنان). جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 7(2)، 1 ـ 28.
بارون، رابرت؛ بیرن، دان و برنسکامپ، نایلا (1393). روان‌شناسی اجتماعی. مترجم: یوسف کریمی. چ 8. تهران: روان.
چگینی، سهیلا (1396). بازتاب سرمایة اجتماعی در بهبود روابط دولت‌ـ ملت. سیاست متعالیه، 5(19)، 113 ـ 134.
دانایی‌فرد، حسن (1390). دفاعیه‌‎ای از بی‌دفاعی بوروکراسی ملی. سوره، 54 ـ 55، 135 ـ 139.
دنهارت، رابرت بی. (1393). نظریه‌های سازمان‌های دولتی. مترجم: سید مهدی الوانی و حسن دانایی‌فرد. تهران: اشراقی.
دیناروند، علی‌عباس؛ آذین، احمد و گلشن، علی‌رضا (1401). عوامل اثرگذار بر افزایش سرمایة اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران و تبیین مؤثرترین عامل مبتنی بر روش دلفی. جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 5(11)، 2362 ـ 2388.
راهبر، احمد؛ علی‌پور ندوشن، خدیجه؛ بابایی ارباطان، رقیه؛ سجادی، سید محمد و آذری، حسین (1401). بررسی نگرش بوروکراسی‌هراسی در بیمارستان‌های دولتی استان قم. مجلة دانشگاه علوم پزشکی قم، 16(7)، 571 ـ 581.
عظیمی، حسین (1389). بررسی میزان رضایتمندی خدمت‌گیرندگان از نحوة ارائة خدمات در دستگاه‌های اجرایی استان زنجان در سال 1387. زنجان: انتشارات استانداری زنجان.
عظیمی، حسین (1395). بررسی نگرش 10سالة خدمت‌گیرندگان نسبت به کیفیت خدمات سازمان‌های دولتی (سری زمانی: 1383 تا 1393). چشم‌انداز مدیریت دولتی، 25، 115 ـ 142.
عمویی، حامد و ساعی، احمد (1392). تأثیر توسعة سرمایة اجتماعی بر ارتقای انسجام اجتماعی و ملی. علوم سیاسی، 9(24)، 7 ـ 38.
کاظمی، سید علی‌اصغر (1379). مدیریت سیاسی و خط‌مشی دولتی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
گنجی، قربان‌علی؛ گنجی، محمدرضا و گنجی، نادر (1395). سنجش میزان سرمایة اجتماعی بر حسب نوع نگرش افراد نسبت به عملکرد ارگان‌های دولتی در استان گلستان. مطالعات سیاسی، 8(32)، 79 ـ 92.
لطفی، عزت‌الله و یاری، محمدسعید (1394). سنجش میزان رضایتمندی ارباب‌رجوع از عملکرد ناجا (نمونه‌پژوهی: شهرستان ایلام). توسعة سازمانی پلیس، 12(53)، 53 ـ 69.
مسعودنیا، حسین؛ مرادی، گل‌مراد و محمدی‌فر، نجات (1388). تأثیر آگاهی سیاسی دانشجویان بر تغییر نگرش آن‌ها نسبت به مشروعیت نظام سیاسی بر اساس نظریة وبر (مورد مطالعه: دانشگاه اصفهان). پژوهشنامة علوم سیاسی، 4(4)، 201 ـ 230.
مولوی، زینب؛ طهماسبی، رضا؛ دانایی‌فرد، حسن و حمیدی‌زاده، علی (1396). بوروکراسی‌هراسی: نگاه دوگانة شهروندان به خدمات عمومی. مدیریت دولتی، 9(2)، 234 ـ 239.
مولوی، زینب؛ طهماسبی، رضا؛ دانایی‌فرد، حسن و حمیدی‌زاده، علی (1398). بوروکراسی‌هراسی و ادراک از تاب‌آوری ملی. مدیریت سازمان‌های دولتی، 2(26)، 83 ـ 96.
مولوی، زینب (1397). فهم فرایند بوروکراسی‌هراسی در بخش دولتی. رسالة دکتری. رشتة مدیریت دولتی، دانشگاه تهران.
نجات، جعفر؛ عبادللهی چنذائق؛ حمید و زحمت‌کش، حبیب‌الله ‌(1393). بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر مشارکت سیاسی (مطالعة موردی: جوانان 15 تا 29 سال استان بوشهر). مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 26، 171 ـ 183.
هدایت، رقیه و علمی، محمود (1391). بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از عملکرد خدمات شهری و عوامل اجتماعی‌ـ اقتصادی مرتبط با آن در شهر نقده. مطالعات جامعه‌شناسی، 4(16)، 29ـ47.
همایونی، فاطمه‌السادات و میرحسینی، زهرا (1400). نقش سرمایة اجتماعی بر رضایتمندی از عملکرد دولت در سیاستگذاری مهار کرونا در شهر تهران در سال 1399. دولت‌پژوهی، 6(27)، 91 ـ 124.
یعقوبی چوبری، علی و جلیلی دمدل، مقصود (1393). بررسی قدرت اجتماعی مدیریت و رابطة آن با رضایتمندی ارباب‌رجوع (مورد مطالعه: ادارات دولتی شهر خلخال). مطالعات توسعة اجتماعی ایران، 6(2)، 66 ـ 80.
یعقوبی، محسن و پیری یوسف‌آبادی، عبدالباسط (1397). بهبود فرایندهای نظام مدیریت استعداد در پرتو سرمایة اجتماعی. پژوهش‌های مدیریت عمومی، 11(41)، 191 ـ 215.
 
Ahmadi, Y. (2010). Social capital, civil society and democracy. Political Economic Information, No. 226. (in Persian)
Almond, G. A. & Verba, S. (1966). The civic culture: Political attitudes and democracy in five nations. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Altenmüller, M. S., Wingen, T., & Schulte, A. (2024). Explaining Polarized Trust in Scientists: A political stereotype-approach. Science Communication, 46(1), 92-115.
Amoui, H. & Sai, A. (2012). The effect of social capital development on promoting social and national cohesion. Political Science, 9(24), 7-38. (in Persian)
Azimi, H. (2010). Examining the level of satisfaction of service recipients with the way of providing services in the executive bodies of Zanjan province in 2017. Zanjan: Zanjan Provincial Publications. (in Persian)
Azimi, H. (2015). Examining the 10-year attitude of service recipients towards the service quality of government organizations (time series: 1383 to 1393). Public Administration Perspectives, 25, 115-142. (in Persian)
Barron, R., Dan, B., & Branskamp, N. (2014). Social Psychology. Translated by Yusuf Karimi, 8th edition, Tehran: Ravan.
Chegini, S. (2016). Reflection of social capital in improving state-nation relations. Sublime Politics, 5(19), 113-134. (in Persian)
Berman, E. M. (1997). Dealing with cynical citizens. Public Administration Review, 57(2), 105–112.
Bouckaert, G., Van de Walle, S., & Kampen, J. K. (2005). Potential for comparative public opinion research in public administration. International Review of Administrative Sciences, 71(2), 229-240.
Chen, M., & Li, W. (2024). Social capital development on interest-based networks: examining its antecedents, process, and consequences. Humanities and Social Sciences Communications, 11, 1-10.
Christensen, T., & Lægreid, P. (2003). Trust in government – the significance of attitudes towards democracy, the public sector and public sector reforms. Working Paper, Stein Rokkan Centre for Social Studies.
Danaeifard, H. (2018). A defense of the defenselessness of the national bureaucracy. Surah Monthly, 55-54, 139-135. (in Persian)
Del Pino, E., Calzada, I., & Díaz-Pulido, J. M. (2016). Conceptualizing and Explaining Bureauphobia: Contours, Scope, and Determinants. Public Administration Review, 76(5), 725–736.
Denhart, R. B. (2013). Theories of government organizations. Translated by Seyyed Mehdi Alwani and Hassan Danaeifard. Tehran: Eshraghi. (in Persian)
Dinarund, A. A., Azin, A., & Gulshan, A. (2022). Factors affecting the increase of social capital in the Islamic Republic of Iran and the explanation of the most effective factor based on the Delphi method. Political Sociology of Iran, 5(11), 2362-2388. (in Persian)
Ganji, G. A., Ganji, M. R., & Ganji, N. (2015). Measuring the amount of social capital according to the type of attitude of people towards the performance of government bodies in Golestan province. Political Studies, 8(32), 79-92. (in Persian)
Gauchat, G. (2012). Politicization of science in the public sphere: A study of public trust in the United States, 1974 to 2010. American Sociological Review, 77(2), 167–187.
Goodsell, C. T. (1994). The case for bureaucracy: A public administration polemic. 3rd Ed. NJ: Chatham House.
Granovetter, M. S. (1982). The strength of weak ties: A network theory revisited. In: Mardsen P.V., Lin N. (Eds.) Social structure and network analysis. Sage Publications, Thousand Oaks, CA, 105–130.
Hedayat, R. & Elmi, M. (2011). Investigating the level of satisfaction of citizens with the performance of municipal services and the socio-economic factors related to it in Naqdeh city. Sociological Studies, 4(16), 29-47. (in Persian)
Homayoni, F., & Mirhosseini, Z. (2021). The role of social capital on the satisfaction of the government's performance in the policy of curbing the corona virus in Tehran in 2019. Government Research, 6(27), 91-124. (in Persian)
Hydrangea, L., Hemmati, M. I., & Zulfiqari, A. (2018). Examining the relationship between social capital and attitude towards democratic culture (case study of Semnan citizens). Political Sociology of the Islamic World, 7(2), 1-28. (in Persian)
Kazemi, S. A. A. (2000). Political management and government policy. Tehran: Islamic Culture Publishing House. (in Persian)
Kimhi, S., & Eshel, Y. (2009). Individual and Public Resilience and Coping with Long-Term Outcomes of War. Applied Biobehavioral Research, 14(2), 70-89.
Kimhi, S. (2014). Levels of resilience: Associations among individual, community, and national resilience. Health Psychology, 21(2), 164-170.
Kolsaker, A., & Lee-Kelley, L. (2008). Citizens’ attitudes towards e-government and e-governance: A UK study. Public Sector Management, 21(7), 723-738.
Lotfi, E., & Yari, M. (2014). Measuring the level of satisfaction of Arbab Rajou with the performance of Naja (Sample study of Ilam city). Police Organizational Development, 12(53), 53-69. (in Persian)
Maqtader, Y., Ketabi, M., & Golshani, A. (2022). The state of social capital in Iran from the point of view of political and social experts. Political Sociology of Iran, 4(4), 446-424. (in Persian)
Marvel, J. D. (2015). Unconscious bias in citizens’ evaluations of public sector performance. Public Administration research and Theory, 26(1), 143–158.
Massoudnia, H., Moradi, G., & Mohammadifar, N. (2008). The effect of students' political awareness on changing their attitude towards the legitimacy of the political system based on Weber's theory: The case study of Isfahan University. Journal of Political Science, 4(4), 201-230. (in Persian)
Meng, J., Chung M., & Cox, J. (2016). Linking network structure to support messages: Effects of brokerage and closure on received social support. Communication, 66(6), 982–1006.
Molavi, Z. (2017). Understanding the bureaucratic process in the public sector. Ph.D. Thesis. Public Administration. University of Tehran. (in Persian)
Molavi, Z., Tahmasabi, R., Danaifard, H., & Hamidizadeh, A. (2018). Bureaucracy and perception of national resilience, Public Organizations Management, 2(26), 83-96. (in Persian)
Molvi, Z., Tahmasabi, R., Danaifard, H., & Hamidizadeh, A. (2016). Bureaucracy: citizens' dual view of public services. Public Administration, 9(2), 239-234. (in Persian)
Nachmias, D., & Rosenbloom, D. H. (1978). Bureaucratic culture: Citizens and administrators in Israel. London: Croom Helm.
Nahapiet, J. & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Academy of Management Review, 23(2), 242-266.
Nejat, J., Abdollahi Chenzaiq, H., & Zahtokash, H. (2013). Investigating the effect of social capital on political participation (case study: 15-29-year-old youth of Bushehr province). Strategic Studies of Sports and Youth, 26, 171-183. (in Persian)
Ochoa-Rico, M. S., Jimber-del Río, J. A., Romero-Subia, J. F., & Vergara-Romero, A. (2024). Study of Citizen Satisfaction in Rural Versus Urban Areas in Public Services: Perspective of a Multi-group Analysis. Social Indicators Research, 171, 87–110.
Onyx, J., & Bullen, P. (2000). Measuring social capital in five communities. Applied Behavioral Science, 36(1), 23-42.
Rahbar, A., Alipour Nadushan, Kh., Babaei Arbatan, R., Sajjadi, S. M., & Azari, H. (2022). Investigating the attitude of bureaucracy-phobia in public hospitals of Qom province. Journal of Qom University of Medical Sciences, 16(7), 581-571. (in Persian)
Robinson, M. (2015). From old public administration to the new public service, implications for public sector reform in developing countries. Global Centre for Public Service.
Silkoset, R. (2013). Negative and positive effects of social capital on co-located firms' withholding efforts. European Journal of Marketing, 47(1/2), 174-197.
Van de Walle, S. (2004). Perception of administrative performance: The key trust in government. Faculteit Sociale Wetenschappen Departement Politieke Wetenschappen. Katholieke Universiteit Leuven.
Wilson, G. K. (1993). Counter-elites and bureaucracies. Governance, 6(3), 426–437.
Xu, H., Zhang, Ch., & Huang, Y. (2023). Social trust, social capital, and subjective well-being of rural residents: micro-empirical evidence based on the Chinese General Social Survey (CGSS). Humanities and Social Sciences Communications, 10, 1-13.
Yaqoubi Choubari, A., & Jalili Damdel, M. (2013). Examining the social power of management and its relationship with client satisfaction (case study of government offices in Khalkhal city). Iranian Social Development Studies, 6(2), 66-80. (in Persian)
Yaqoubi, M., & Piri Yusuf-Abadi, A. B. (2017). Improving the processes of the talent management system in the light of social capital. Public Management Research, 11(41), 191-215. (in Persian)
Yüksel, A. H. (2015). From bureauphobia to bureaucognitio. Global Business Research Congress (GBRC), June 4-5, Istanbul, Turkey.
Whelan, J. (2011). Attitudes toward the Public Service. Centre for Policy Development. http://cpd.org.au.