تبیین مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی بر مبنای روایات ناظر به روابط متقابل در کتاب مفاتیح‌الحیات

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معارف، دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

2 استادیار، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

سرمایة اجتماعی یکی از اصلی­ترین مفاهیمی است که مورد توجه دانشمندان علوم اجتماعی قرار گرفته است. این مفهوم در حوزة معارف دینی قابل بررسی است. در این مقاله روایات مربوط به ارتباط متقابل بین افراد از جمله بسترهای بررسی مؤلفه­های سرمایة اجتماعی بررسی شده است. روایات یادشده با رویکرد کیفی و با به‌کارگیری روش تحلیل محتوا در راستای تبیین مؤلفه­های ارتباطی، شناختی و ساختاری بررسی شد. مؤلفه­های ارتباطی زمینه را برای پیوند ذهنی در معنای تمایل به مشارکت اجتماعی فراهم می­کند که نقطة شروع فرایند تولید سرمایة اجتماعی است. تداوم خط تولید آن منوط به تحقق عنصر اعتماد است. این عنصر می­تواند پیوند افراد را از سطح ذهنی به عینی ارتقا دهد که در ذیل مؤلفه­های شناختی به عنوان اصول اعتمادزا از آن بحث شده است. جایگاه بروز سطح عینی ارتباطات، سازمان «اخوت» است که بستر تولید سرمایة اجتماعی تلقی شده است. بر این اساس، ساختار مفهومی سرمایة اجتماعی شکل می­گیرد که کاربست آن می­تواند نظام اجتماعی را تقویت بخشیده و بر بالندگی آن بیفزاید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. ابن بابویه، محمد بن على (1376). الأمالی. تهران: نشر کتابچی.
  2. باستانی، علیرضا، و رزمی، سید محمدجواد (1393). رتبه‌بندی غیرمستقیم استان‌های ایران بر حسب سرمایة اجتماعی. فصل‌نامة رفاه اجتماعی، دورة 14، شمارة 55، صفحات 77-45.
  3. بهروان، حسین، و بهروان، ندا (1392). تحلیل محتوای مفهوم سرمایة اجتماعی در احادیث امام رضا(ع). فصل­نامة تحقیقات فرهنگی ایران. دورة 6، شمارة 3، صفحات 149-115.
  4. توسلی، غلام‌عباس، و موسوی، مرضیه (1384). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه‌های سرمایة اجتماعی. نامه علوم اجتماعی، شمارة 26
  5. توکلی، عبدالله، پوربهروازن، علی، و محمدیانی، دانیال (1395). اعتماد رکن اصلی سرمایة اجتماعی، طراحی الگویی مبتنی بر تعالیم اسلامی. مدیریت سرمایة اجتماعی، دورة 3، شمارة 4، صفحات 519-501.
  6. جوادی آملی، عبدالله (1395). مفاتیح­الحیات. قم: مرکز نشر اسراء.
  7. حمیدی­زاده، علی، شهیدزاده، فریبا، و موحدی­فر، عرفان (1393). بررسی تأثیر مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی بر نوآوری سازمانی. مدیریت سرمایة اجتماعی، دورة 1، شمارة 2، صفحات 223-203.
  8. خورشید، صدیقه، و تسلیمی، محمدسعید (1391). رتبه‌بندی بانک‌های دولتی شهر کرمان براساس سطح سرمایة اجتماعی. مدیریت فرهنگ سازمانی، دورة 10، شمارة دوم، صفحات 58-29.
  9. دورانت، ویل (1365). تاریخ تمدن. ترجمة احمد آرام، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  10. دیرکس، هانس (1391). انسان‌شناسی فلسفی. ترجمة محمدرضا بهشتی، تهران: نشر هرمس.
  11. شیخ حرعاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
  12. طباطبائى، سید محمدحسین (1384). نهایه الحکمه. قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  13. طباطبائى، محمدحسین (1390هـ‌ق). ‏المیزان فی تفسیر القرآن‏. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.‏
  14. فصیحی، امان‌­الله (1386). دین و سرمایة اجتماعی. ماهنامة معرفت، دورة 16، شمارة 123، صفحات 100-79.
  15. فقیهی، ابوالحسن، و فیضی، طاهره (1385). سرمایة اجتماعی؛ رویکردی نو در سازمان. فصل‌نامة دانش مدیریت: دورة 19، شمارة 72، صفحات 46-23.
  16. فوکویاما، فرانسیس (1379). پایان نظم. ترجمة غلام­عباس توسلی، تهران: جامعه ایرانیان.
  17. فوکویاما، فرانسیس (1382). سرمایة اجتماعی و تحول تکنولوژیک در عصر اطلاعات. ترجمة علی بختیاری‌زاده، اندیشة صادق، شماره‌های 111 و 112، صفحات 93-90.
  18. فیلد، جان (1386). سرمایة اجتماعی. ترجمة غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران: انتشارات کویر
  19. قاسمی، وحید، و امیری اسفرجانی، زهرا (1390). تبیین جامعه‌شناختی تأثیر دینداری بر سرمایة اجتماعی درون‌گروهی (مطالعة موردی شهر اصفهان). جامعه‌شناسی کاربردی، دورة 22، شمارة 42، صفحات 46-21.
  20. قلیچ‌لی، بهروز (1388). مدیریت دانش: فرایند خلق، تسهیم و کاربرد سرمایة فکری در کسب‌­وکارها. تهران: انتشارات سمت.
  21. کوهکن، علیرضا (1388). مؤلفه­های سرمایة اجتماعی اسلامی. مجلة راهبرد یاس، شمارة 17، صفحات 141-124.
  22. کیان تاجبخش، یحیی (1384). وضعیت سرمایة اجتماعیدر ایران. مجلة رشد آموزش علوم اجتماعی، دورة 9، شمارة 2.
  23. کلینى، محمد بن یعقوب (1407). الکافی. مصحح على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  24. گنجی، محمد، نعمت­الهی، زهرا، و طاهری، زهرا (1389). رابطة هویت دینی و سرمایة اجتماعی در بین مردم کاشان. جامعه‌شناسی کاربردی، دورة 21، شمارة 4، صفحات 144-143.
  25. لوکاس، هنری (1376). تاریخ تمدن. ترجمة عبدالحسین آذرنگ، تهران: کیهان.
  26. مازندرانى، محمدصالح بن احمد (1382هـ ق). شرح الکافی- الأصول و الروضه (للمولى صالح المازندرانی). مصحح ابوالحسن شعرانى، ‏تهران: المکتبه الإسلامیه.
  27. مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  28. مجلسی، محمدباقر (1404). مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول. مصحح سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  29. محسنی تبریزی، علیرضا، و آقامحسنی، مریم (1389). بررسی نقش سرمایة اجتماعی در توسعة شهری، موردپژوهی: شهر محلات. دوفصل‌نامة مدیریت شهری، شمارة 26، صفحات 162-147.
  30. مصباح یزدی، محمدتقی (1391). جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  31. مقیمی، سید محمد، امامی، فرزانه، و کاظمی، معصومه (1390). ارزیابی و الویت‌بندی شاخصه‌های سرمایة اجتماعی و تأثیر آن بر عملکرد سازمانی در نظام دانشگاهی. مدیریت فرهنگ سازمانی، دورة 9، شمارة 2، صفحات 60-29.
  32. موسوی، میرطاهر (1385). مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی. فصل­نامة رفاه اجتماعی، دورة 6، شمارة 23، صفحات 92-67.
  33. مهرگان، نادر، و دلیری، حسن(1389). سرمایة اجتماعی یا سرمایة مذهبی، کدام­یک برای اقتصاد مطلوب­ترند؟. معرفت اقتصادی، دورة 1، شمارة 2، صفحات 72-51.
  34. نظرپور، محمدنقی، و منتظری مقدم، مصطفی (1389). سرمایة اجتماعی و توسعة اقتصادی؛ مطالعه‌ای دربارة مشارکت اجتماعی از منظر اسلام. نشریة اقتصاد اسلامی، دورةی 10، شمارة 37، صفحات 87-57.
  35. الوانی، سید مهدی، و شیروانی، علیرضا (1383). سرمایة اجتماعی؛ اصل محور توسعه. نشریة تدبیر، شمارة 147، صفحات78-70.
  36. هرندی، عطاءالله (1394). تبیین نقش سرمایة اجتماعی و انتقال دانش در یادگیری سازمانی شرکت­های دانش‌­بنیان. مدیریت توسعة فناوری، دورة1، شمارة 4، صفحات 161-182.
  37. Huvila, L., Holmberg, K. E. S., & Widen- wolff, G. (2010). Social capital in second life. Online Information Review, 34(2), 295-316.
  38. Barbieri, P. (2003). Social capital and self-employment: A network analysis experiment and several considerations. Journal of International Sociology, 18(4), 681-701.
  39. Gilbert, L. (2009). Analyzing the dark side of social capital: Organized Crime in Russia. In Social capital and peace-building (pp.57-74), Ed. by Michaelene Cox, London: Routledge.
  40. Cuesta, J. (2009). Social capital, crime and welfare: The case of Colombia and Honduras. In Social capital and peace-building (pp.37-56), Ed. by Michaelene Cox, London: Routledge.
  41. Lin, L. (2004). Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge: Cambridge University Press.
  42. Forte, A., Peiro-Palomino, J., & Tortosa-Ausina, E. (2015). Does social capital matter for European regional growth?. European Economic Review, 77, 47-64.
  43. Bebbington, A., Guggenheim, S., Olson, E., & Woolcock, M. (2004). Exploring social capital debates at the World Bank. Journal of Development Studies, 40(5), 33-64.
  44. Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Journal of Academy of Management Review, 23(2), 242-266
  45. Rogers, S., Halstead, J., Gardner. K., & Carlson, C. (2011). Examining walkability and social capital as indicators of quality of life at the municipal and neighborhood scales. Applied Research Quality Life, 6, 201-213.
  46. Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Journal of Academy of Management Review, 23(2), 242-266
  47. Putnam, R. D. (1988). Bowling alone: The collapse and Revival of American Community. New York, Apr 1988.
مجله علمی
دوره 5، شماره 2
تیر 1397
صفحه 187-212

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار