آینده‌نگاری سرمایة اجتماعی ایران در افق 1410 با استفاده از روش تحلیل ساختاری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روزنامه‌نگاری، دانشکدة علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 گروه آینده‌پژوهی، دانشکدة مدیریت راهبردی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

چکیده

سرمایة اجتماعی مشتمل بر مفاهیمی چون مشارکت، اعتماد، و همکاری میان اعضای یک گروه یا جامعه است که نظامی هدفمند را شکل می‌دهد و آن را به سوی هدفی ارزشمند هدایت می‌کند. از این ‌رو، شناخت درست سرمایة اجتماعی می‌تواند جوامع را در پیشرفت و توسعه در ابعاد مختلف کمک کند و موجب افزایش عملکرد و کارآمدی اجتماعی و اقتصادی و سیاسی شود. از سویی دیگر، توسعه و حکمرانی فقط با وجود سرمایة اجتماعی شکل می‌گیرد. بنابراین، این مفهوم همواره مورد توجه حکمرانان، سیاست‌گذاران، و محافل علمی بوده است. در نوشتار حاضر، با هدف شناسایی مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر آیندة سرمایة اجتماعی کشور و با رویکرد تحلیل ساختاری، آثار متقابل این عوامل و وضعیت آیندة سرمایة اجتماعی کشور در افق 1410 بررسی شد. این پژوهش از نوع کاربردی است و در آن با بهره‌گیری از منابع معتبر، ذیل رویکرد کتابخانه‌ای و مرور اسناد، از روش‌های میدانی (پرسشنامه و پنل خبرگان) به منزلة روش‌‌های مکمل استفاده شد. مشارکت‌کنندگان مجموعه‌ای از صاحب‌نظرانی بودند که توانایی کمک تحلیلی به اهداف پژوهش را داشتند و طی نمونه‌گیری هدفمند و انتخاب آگاهانة افراد نوزده خبره مشارکت کردند. بر اساس نتایج، آیندة سرمایة اجتماعی کشور وضعیت ناپایداری خواهد داشت. بنابراین، ضروری است حکمرانان و سیاست‌گذاران به فکر شناسایی و مدیریت مؤلفه‌های راهبردی و بحرانی این موضوع باشند. در پژوهش فعلی، نُه عامل از عوامل بسیار مهم اثرگذار بر آیندة سرمایة اجتماعی و اثر متقابل آن‌ها تحلیل و در پایان توصیه‌هایی به منظور حفظ و ارتقای آیندة سرمایة اجتماعی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، سید محمدمهدی؛ بیدخام، مریم و مرادخانی، احمد (1400). ترسیم آینده‌های بدیل سرمایة اجتماعی از منظر قواعد فقهی (مورد مطالعه: قواعد فقهی غرور، تعاون، احسان). آینده‌پژوهی ایران، 6 (2)، 111 ـ 135.
امانی کلاریجانی، امرالله (1392). بررسی ابعاد سرمایة اجتماعی جوانان عضو شبکه‌های اجتماعی مجازی. مطالعات ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﯼ ﻭﺭﺯﺵ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ، 12 (22)، 67 ـ 94.
جعفریان، وحید (1387). بررسی رابطة سرمایة اجتماعی و کارآفرینی سازمانی در گروه صنعتی سدید. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. دانشکدة علوم اقتصاد و دارایی. دانشگاه مازندران.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سید مهدی و آذر، عادل (1396). روش‌شناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع. چاپ دوازدهم. تهران: صفار.
عباس‌نژاد، محمدحسین و مقدم، علی (1393). ﺳﻨﺠﺶ ﺳﺮﻣﺎیة اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺳﻄﺢ استان‌های ﻛﺸﻮر. انتظام اجتماعی، 6 (3)، 113 ـ 132.
عبداللهی، محمد و موسوی، میرطاهر (1386). سرمایة اجتماعی در ایران؛ وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان‏شناسی گذار. رفاه اجتماعی، 6 (25)، 195 ـ 234.
قاسمی، حاکم؛ نیکویه، محمد و شیرویه‌پور، شهریار (1400). راهبردهایی جهت بهبود سرمایة اجتماعی در ایران: رویکردی آینده‌پژوهانه با کاربست روش تحلیل لایه‌ای علت‌ها. فصلنامة انجمن علوم مدیریت ایران، 16 (63): 135 ـ 160.
قاسمی، محمدهادی؛ شراهی، اسماعیل و مولایی، محمدمهدی (1399). سناریوهای آیندة سرمایة اجتماعی ایرانیان در فضای مجازی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. رشتة مهندسی صنایع. گرایش آینده‌پژوهی. مؤسسة آموزش عالی طلوع مهر.
کلمن، جیمز (1386). بنیادهای نظریة اجتماعی. مترجم: منوچهر صبوری. چاپ دوم. تهران: نی.
کوثری، مسعود و مولایی، محمدمهدی (1399). مطالعة‌ ساختار کیفیت محتوای فضای مجازی ایران در افق سال ۱۴۰۴ با رویکرد آینده‌پژوهی. فصلنامه راهبرد فرهنگ، 13 (52): 137-162.
مولایی، محمدمهدی و طالبیان، حامد (1395). آینده پژوهی مسائل ایران با روش تحلیل ساختاری. فصلنامه فصلنامه مجلس و راهبرد، 23 (86): 5-32.
Abbasnejad, Mohammad M.Hossein and. & Moghadam, Ali. (2014). social capital Measurement at the Level of the Provinces of the Country, . Social Management Quarterly, 6 (3): ), 113-132. (in Persian)
Abdullahi, Mohammad M. and & Mousavi, Mirtaher. (1386). Social Capital in Iran; The Current Situation, the Future Perspective and the feasibility of Transition, . Social Welfare Research Quarterly, 6 (25): ), 195-234. (in Persian)
Ahmadi, Seyyed S. Mohammad M.MahdiM., Bidkham, Maryam and., & Muradkhani, Ahmed. (1400). Drawing Alternative Futures of Social Capital from the Point of View of Jurisprudence (Case Study: Jurisprudence of Pride, Cooperation, Ehsan), ). Iran Future Studies Quarterly, 6 (2): 111- 135. (in Persian)
Amani Kalarijani, Amrullah. (2012). Investigating the Dimensions of Social Capital of Young People who are Members of Virtual Social Networks, . Scientific Research Quarterly of Sports and Youth Strategic Studies, 12 (22): 67-94. (in Persian)
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital in j. g. Richarlsin(ed) Handbook of theory and Research for the sociology of Education/ newyork, . Landon: Greenwood Press.
Cai, Wanxiang., Polzin, Friedemann., & Stam, Erik. (2021). Crowdfunding and social capital: A systematic review using a dynamic perspective. Technological Forecasting & Social Change Journal. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120412.
Coleman, J. (1988). Social capital in the creation of human capital. American journal of sociology, (94), 95-120.
Coleman, James. (1998). Foundations of Social Theory, . translated by Manouchehr Sabouri, . Second Edition. Tehran: Ney Publishing, .second edition. (in Persian)
Danaeifard, HassanH., Elwani, Seyed S. Mehdi M., and & Azar, Adel. (2016). Quantitative Research Methodology in Management: A Comprehensive Approach, . 12th edition. Tehran, : Safar Publications, .12th edition. (in Persian)
Fukuyama, F. (1999). Social capital and civil society. The Institute of Public Policy, George Mason University.
Ghasemi, Hakem,., Nikoye, Mohammad and., & Shiroiyepour, Shahryar. (1400). Strategies to improve social capital in Iran: a future research approach using the method of layered analysis of causes, . Quarterly of the Iranian Management Science Association, 16 (63): ), 135-160. (in Persian)
Ghasemi, Mohammad hadi.H., Shrahi, Esmail and., & Mowlaei, Mohammad mehdi.M. (2019). The future scenarios of social capital of Iranians in cyberspace, . Master's thesis of Tolo Mehr Institute of Higher Education. (in Persian)
Glenn, Jerome J. C, . and & Gordon, Theodore T. J. (2009). Futures Research Methodology, . Version 3.0. Electronic Edition.
Godet, M. (1994). From anticipation to action: a handbook of strategic prospective, . UNESCO Publishing.
Godet, M., Meunier, M., & Roubelat, F. (2003). Structural analysis with MICMAC method and actors’ strategy with MACTOR method, . Futures Research Methodology, No, 2.
Gordon, Theodore. (1994). Trend Impact Analysis, . AC/UNU Millennium project.
Ievdokymov, V., Lehenchuk, S., Zakharov, D., Andrusiv, U., Usatenko, O., & Kovalenko, L. (2020). Social capital measurement based on “The value explorer” method. Management Science Letters , 10(6), 1161-1168.
Jacobs, Jane. (1961). The Death and Life of Great American Cities. New York: Random House Press.
Jafarian, Vahid. (2007). Examining the Relationship Between Social Capital and Organizational Entrepreneurship in Sodid Industrial Group, . Master's thesis, . Faculty of Economics and Finance, . Mazandaran University. (in Persian)
Kosari, Masoud M. and & Mowlaei, Mohammad M.Mahdi. (2019). Study of the Content Quality Structure of Iran's Virtual Space in the Horizon of 1404 with a Future Research Approach, . Culture Strategy Quarterly, 13 (52): 137-162. (in Persian)
Lin, N. (1982). Social structure and network analysis. Beverly Hills, CA: Sage, 131-145.
Lin, N. (1999). Building a network theory of social capital, . Connections, 22 (1).
Pitas, Nicholas. & Ehmer, Colin. (2020). Social Capital in the response to Covid-19. American Journal of health promotion. Volume Vol. 34, Issue 8, pages 827-954, . https://doi.org/10.1177/0890117120924.
Putnam, R. (1993). Making Democracy Work. Civil traditions in modern Italy. Princeton University Press.
Putnam, R. (2002). Democarcies in fux: the evolution of social capital in contemporary society, . Oxford University Press.
Roberts, Jennifer. & Gannon, Brenda. (2020). Social capital: exploring the theory and empirical divide. Empirical Economics (2020), 58: 899–919. https://doi.org/10.1007/s00181-018-1556-y.
Silva, M. (2015). A systematic review of foresight in project Management literature, . Procedia Computer Science, 64, 792-799, . doi: 10.1016/j.procs.2015.08.630.
Spottswood, Erin E. L.,   . (2020). Online social capital: recent trends in research. Current Opinion in Psychology, (36),147-152, https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2020.07.031.
Uzzi, B., Dunlap, S. (2005). How to Build your network. Harward Business Review, 83(12), 53-60.