مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدل مسئولیت اجتماعی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت دولتی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

2 گروه مدیریت، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

3 گروه جامعه‌شناسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

4 گروه روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

10.22059/jscm.2024.370386.2480

چکیده

مسئولیت اجتماعی یکی از مفاهیم مهمی است که حوزة اقتصادی، اجتماعی، و زیست‌محیطی را در بر می‏گیرد. هدف این تحقیق بررسی مؤلفه‏ها و شاخص‏های مدل مسئولیت اجتماعی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب بود. این تحقیق از نوع تحقیقات آمیختة اکتشافی است که با تحلیل محتوای مرام‌نامه‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌های پیش‌رو در اجرای مسئولیت اجتماعی دنیا و صنعت نفت ایران ابعاد و مؤلفه‌های الگو شناسایی و سپس با روش دلفی تثبیت شد. جامعة آماری اول شامل متخصصان و خبرگان شرکت مناطق نفت‌خیز و دانشگاهی در حوزة مسئولیت اجتماعی بودند که تعداد 15 نفر انتخاب شدند. جامعة آماری دوم شامل ذی‌نفعان و استفاده‌گیرندگان از حوزة مسئولیت اجتماعی بود. بر اساس فرمول کوکران برای جوامع نامحدود تعداد این افراد 394 نفر محاسبه شد. جامعة سوم مجریان و متولیان اجرای برنامه‌های مسئولیت اجتماعی بودند که تعداد 79 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند.  با انجام تحلیل محتوای مرام‌نامه‌های شرکت‌های بزرگ نفتی دنیا، ابعاد الگوی مورد نظر شناسایی و در نهایت به کمک مدل‌سازی ساختاری‌ـ تفسیری و با کمک نرم‌افزار میک مک الگوی مورد نظر ترسیم و سطوح پنجگانة این الگو معرفی شدند. پس از تحلیل محتوا و دو دور روش اجرای دلفی، دوازده مؤلفه و 58 شاخص استخراج شد که برای زیست‌بوم هر منطقه می‌توان آن‌ها را به عنوان مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدل مسئولیت اجتماعی در نظر گرفت. این ابعاد و مؤلفه‌ها در دور دوم دلفی غربالگری شدند. در نهایت اولویت‌بندی مؤلفه‌ها،  صورت گرفت که نتایج حاکی از آن بود که شاخص مسئولیت اجتماعی سازمانی با وزن نسبی 330/0 بیشترین اهمیت را دارد. بنابراین در بین 12 شاخص بیشترین تأثیر را دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اعتمادی، حسین و اسمعیلی کجانی، محمد (1395). مروری جامع بر تئوری‏های سیاست تقسیم سود. مطالعات حسابداری و حسابرسی، 1(39)، 11 ـ 22.
امیری، علی و وزیری، ماریا (1399). اخلاق و مسئولیت اجتماعی در سازمان (مطالعة موردی: ادارة راه‌آهن بندرعباس). مدیریت کسبوکارهای دانشبنیان، ۴(۱)، 51 ـ ۶۵.
باقری، محمدهادی؛ عبدالوند، محمدعلی؛ طبیبی، سید جمال‌الدین و خدایاری، بهناز. (1399). طراحی الگوی مسئولیت اجتماعی در کارآفرینی با استفاده از روش فراترکیب. توسعة کارآفرین، 1، 41 ـ ۶۰.
برزگر، قدرت‌الله؛ حسن‌نتاج‌کردی، محسن و ملکی، دنیا (1398). بررسی اثر ویژگی‏های کمیتة حسابرسی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‏ها. بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، 21(3)، 11 ـ ۳۳.
تنگستانی, الهام, نعمت الهی, حمیدرضا, آرمان, مانی. (1401). بررسی مسئولیت اجتماعی شرکتی و عملکرد وظیفه‌ای کارکنان؛ تبیین نقش میانجی رفتار سبز و مدیریت منابع انسانی سبز (کارکنان شرکت‌های فعال پتروشیمی منطقه پارس جنوبی). مدیریت تبلیغات و فروش, 3(2), 56-76
خوانساری، زهرا و نیل‌فروشان، پریسا (1399). رابطة مسئولیت‏های اجتماعی با رضایت تحصیلی: نقش میانجی خودکارآمدی تصمیم‌گیری و انطباق‌پذیری مسیر شغلی و نقش تعدیلگری مقطع تحصیلی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، ۲(۱)، 101 ـ 116.
شبکة اطلاع‌رسانی نفت و انرژی شانا (1401). مسئولیت اجتماعی در تاریخ صنعت نفت آشکار است. خبربان ، جستجوی  هوشمند خبری تاریخ دسترسی 20/9/1403 ساعت دسترسی 19
شمس‌الدینی، کاظم؛ نعمتی، میثم و عسکری‌شاه‌آباد، مهدی (1401). ارائة مدلی به منظور توسعة مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها. حسابداری و منافع اجتماعی، 12(1)، 81 ـ 100.
غلامی، الهام (1399). تأثیر مسئولیت‏های اجتماعی بر عملکرد سازمانی. رهیافتی در مدیریت بازرگانی، ۱(۲).14-22
قادرزاده، سید کریم؛ کردستانی، غلام‌رضا و حقیقت، حمید (۱۳۹۶). شناسایی و رتبه‏بندی عوامل مؤثر بر سطح افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‏ها با رویکرد داده‌کاوی. پژوهش‏های مالی گزارشگر، 6(11)، 7 ـ 46.
قربانی، محمدجواد؛ فقیهی، ابوالحسن و عزیزی، شهریار (1399). الگوی مسئولیت اجتماعی شرکت‌های پالایش نفت، به روش پژوهش آمیختة اکتشافی. مدیریت فرهنگ سازمانی، 18(1)، 1 ـ 26.
کردستانی، غلام‌رضا؛ قادرزاده، سید کریم و حقیقت، حمید (1397). تأثیر افشای مسئولیت اجتماعی بر معیارهای حسابداری، اقتصادی، و بازار ارزیابی عملکرد شرکت‌ها. پیشرفت‏های حسابداری، دانشگاه شیراز ، (1)217: 78 ـ 187.
گریزان، لیلا؛ احمدی، سید علی‌اکبر و چناری، وحید (1400). الگویی برای برند کارفرما بر اساس مسئولیت اجتماعی در شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب. مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی، ۱۲(۴۸)، 218 ـ ۲۳۷.
گودرزی، مهدی؛ حسینی شکرابی، سید حسن (1400). طراحی الگوی توسعة مسئولیت اجتماعی ادارة کل تربیت بدنی دانشگاه پیام نور. پژوهش‏های کاربردی در مدیریت ورزشی پیاپی، ۱۰۶، ۹(۴)، 36 ـ 91.
واعظ، سید علی؛ انواری، ابراهیم؛ رودبار شجاعی، علی و کریمی، زینب (1397). تأثیر استقلال اعضای هیئت مدیره و تمرکز مالکیت بر ابعاد مسئولیت‌پذیری اجتماعی. حسابداری مالی، 10(39)، 111 ـ ۱۴۰.
Abdel-Salam, D. (2021). Job satisfaction; Assiut University Erturk, A. (2006). Increasing Organizational Citizenship Behaviors of Turkish Academicians. Journal Of Managerial Psychology, 22(3), 257-270.
Ajayi, O.A. & Mmutle, T. (2020). Corporate reputation through strategic communication of corporate social responsibility. Corporate Communications: An International Journal, 26(5), 1-15.
Amiri, A. & Vaziri, M. (2019). Ethics and social responsibility in the organization (case study: Bandar Abbas Railway Authority). Knowledge-based business management, 4(1), 51-65. (in Persian)
Bagheri, M.H., Abdolvand, M.A., Tabibi, S.J., & Bekhdayari, B. (2019). Designing a social responsibility model in entrepreneurship using the meta-synthesis method. Entrepreneurial Development, 1, 41-60. (in Persian)
Barzegar, Q.A., Hassan Netajkordi, M., & Maleki, D. (2019). Investigating the effect of audit committee characteristics on corporate social responsibility disclosure. Accounting and Auditing Studies, 21(3), 11-33. (in Persian)
De Stefano, F., Bagdadli, S., & Camuffo, A. (2018). The HR role in corporate social responsibility and sustainability: A boundary‐shifting literature review. Human Resource Management, 57(2), 549-566.
Di Gerio, C., Fiorani, G., & Paciullo, G. (2020). Fostering Sustainable Development and Social Responsibility in Higher Education: The Case of Tor Vergata University of Rome. Management Dynamics in the Knowledge Economy, 8(1), 31-44.
Drobyazko, S., Hilorme, T., Solokha, D., & Bieliakova, O. (2020). Strategic policy of companies in social responsibility: Covid-19 challenges, E3S Web of Conferences 211, 04011.
Fatima, T. & Elbanna, S. (2023). Corporate Social Responsibility (CSR) Implementation: A Review and a Research Agenda Towards an Integrative Framework. Journal Bus Ethics, 183, 105–121. https://doi.org/10.1007/s10551-022-05047-8
Famiyeh, S. (2017). Corporate Social Responsibility and Firm’s Performance: Empirical Evidence. Social Responsibility Journal, 13(2), 390-406.
Ganesh, M. K. & Venugopal, B. (2024). Challenges, Practice and Impact of Corporate Social Responsibility on Sustainable Development of Environment and Society. Revista De Gestão Social E Ambiental, 18(1), e4885. https://doi.org/10.24857/rgsa.v18n1-067
Gholami, A. (2010). The impact of social responsibilities on organizational performance, an approach in business management. 1(2). (in Persian)
Ghaderzadeh, S.K., Kordestani, G.R., & Haghighat, H. (2017). Identifying and ranking factors affecting the level of corporate social responsibility disclosure with a data mining approach. Financial Research Reporter, 6(11), 7-46. (in Persian)
Ghorbani, M.J., Faghihi, A., & Azizi, Sh. (2010). Social responsibility model of oil refining companies, using exploratory mixed research method. Scientific Journal of Organizational Culture Management, 18(1), 1-26. (in Persian)
Gorizan, L., Ahmadi, S.A.A., & Chenari, V. (2019). A model for employer branding based on social responsibility in the National Company for Southern Oil-rich Areas. Strategic Studies in the Oil and Energy Industry. 12(48), 218-237. (in Persian)
Goodarzi, M. & Hosseini-Shokrabi, S.H. (2019). Designing a model for developing social responsibility in the Department of Physical Education of Payam Noor University. Applied Research in Sports Management, 106, 9(4). 36-91. (in Persian)
Hatami, S., Seyed Naghavi, M.A., Alvani, S.M., & Hoseinpour, D. (2019). Human Resource Management Social Responsibilities: A Meta Synthesis Approach. Journal of Public Administration Perspective, 10(3), 45-65.
Hameed, F., Alfaraj, M., & Hameed, K. (2023). The Association of Board Characteristics and Corporate Social Responsibility Disclosure Quality: Empirical Evidence from Pakistan. Sustainability, 15(24), 16849. https://doi.org/10.3390/su152416849
Kordestani, G.R., Ghaderzadeh, S.K., & Haghighat, H. (2018). The effect of social responsibility disclosure on accounting, economic and market criteria for evaluating companies' performance. Journal of Shiraz University of Accounting Advances, (1)217, 78-187. (in Persian)
Khansari, Z. & Neelforoshan, P. (2019). The relationship between social responsibilities and academic satisfaction: The mediating role of decision-making self-efficacy and career path adaptability and the moderating role of educational level. Knowledge and Research in Applied Psychology, 2(1), 101-116. (in Persian)
Lamandi, I. (2017). Corporate Social Responsibility and Social Responsiveness in A Global Business Environment- A Comparative Theoretical Approach. Romanian Economic Journal, 23. Handle: RePEc:rej: journal: v:10: y:2007: i:23: 3-18.
Mahmud, A., Ding, D., & Hasan, M. (2021). Corporate Social Responsibility: Business Responses to Coronavirus (COVID-19) Pandemic) GE and Open Access pages, Green Finance, 3(2), 138-152.
Mattila, M. (2017). Corporate Social Responsibility and Image in Organizations: For the Insiders or The Outsiders?. Social Responsibility Journal, 5(4), 540-549.
Milton, J., Soares, L., Pasa, C., & Farache, F. (2014). Strategic Corporate Social Responsibility Management for Competitive Advantage. Brazilian Administration Review, 294-309.
Obrad, C. & Gherheș, V. (2018). A Human Resources Perspective on Responsible Corporate Behavior. Case Study: The Multinational Companies in Western Romania. Sustainability, 10(3), 726-740.
Ramzan, Mu., Muhammad, A., & Muhammad, A. (2021). How does corporate social responsibility affect financial performance, financial stability, and financial inclusion in the banking sector?. Evidence from Pakistan Research in International Business and Finance, 55(2021), 101314.
Reddy Yarram, Subba, Adapa, Sujana (2021). Board gender diversity and corporate social responsibility: Is there a case for critical mass?. Journal of Cleaner Production, 278(2021), 123319.
Silvestre, B. S. & Ţîrcă, D. M. (2019). Innovations for sustainable development: Moving toward a sustainable future. Journal of Cleaner Production, 208, 325-332.
Shana Oil and Energy Information Network (2021). Social responsibility is evident in the history of the oil industry. (in Persian)
Shams-al-Dini, K., Nemati, M., & Askari Shahamabad, M. (2021). Presenting a model for the development of corporate social responsibility. Accounting and Social Benefits, 12(1), 81-100. (in Persian)
Tangestani, A., Nematollahi, H.R., & Arman, M. (2022). Investigating corporate social responsibility and employee job performance; Explaining the mediating role of green behavior and green human resource management (Employees of active petrochemical companies in the South Pars region), 14-18. (in Persian)
Vaez, S.A., Anvari, A., Rudbar Shojaei, A., & Karimi, Z. (2018). The effect of board member independence and ownership concentration on dimensions of social responsibility. Financial Accounting Quarterly, 10(39), 111-140. (in Persian)
Wei, J., Liu, T., Chavez, D. E., & Chen, H. (2020). Managing corporate-government relationships in a multi-cultural setting: How political corporate social responsibility (PCSR) as a response to legitimacy pressures affects firm reputation. Industrial Marketing Management, 89, 1-12.
Wu, C.-L., Fang, D.-P., Liao, P.-C., Xue, J.-W., Li, Y., & Wang, T. (2015). Perception of Corporate Social Responsibility: The case of Chinese international contractors. Journal of Cleaner Production, 107(15), 185–194.
Zhang, J., Zhang, Y., & Sun, Y. (2022). Restart the economy in a resilient way: The value of corporate social responsibility to firms in COVID-19. Finance Research Letters, 256,165-173.