تصویر آینده؛ مفهوم یابی، طراحی و اعتباریابی پرسشنامه و نسبت آن با سرمایه اجتماعی (با تأکید بر جوانان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

گروه مدیریت بحران، دانشکدة علوم اجتماعی و فرهنگی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

10.22059/jscm.2024.366165.2449

چکیده

با توجه به اهمیت تصویر آینده برای درک عملکرد افراد در زندگی اجتماعی، هدف از پژوهش حاضر تصویر آینده؛ مفهوم‌یابی، طراحی، و اعتباریابی پرسشنامه و نسبت آن با سرمایة اجتماعی (با تأکید بر جوانان) بود. بخش اول پژوهش حاضر ترکیبی است و از طرح اکتشاف متوالی استفاده شد. مطالعة کیفی با رویکرد تحلیل مضمون انجام شد و 15 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس و داوطلب انتخاب شدند و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش براون و کلارک انجام شد. در روش کمّی 331 نفر به ‏صورت داوطلبانه شرکت کردند و روایی و پایایی داده‏ها با استفاده از نرم‌افزارهای Spss و Smart-pls گزارش شد. یافته‌ها نشان داد در مرحلة کیفی تصویر آینده شامل چشم‌انداز مثبت و چشم‌انداز منفی است و این یافته‏ها در مرحلة کمّی نیز تأیید شد. در بخش دوم 110 نفر به ‏صورت داوطلبانه شرکت کردند و یافته‏ها نشان داد بین چشم‌انداز مثبت و چشم‌انداز منفی با سرمایة اجتماعی همبستگی معنادار در سطح 01/0 وجود دارد. با توجه به اهمیت تصویر آینده و قابلیت تغییرپذیری و نقش مثبت آن در بهبود سرمایة اجتماعی، یافته‌های این پژوهش تلویحات مهمی برای متخصصان آینده‌پژوهی و مسئولان سیاست‌های کلی دولت در زمینة اقدام مناسب برای جوانان دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افشانی، سید علی‌رضا و جعفری، زینب (1395). رابطه سرمایة اجتماعی و امید به آینده در بین دانشجویان دانشگاه یزد. علوم اجتماعی، 25(73)، 92 ـ 115.
افشانی، سید علی‌رضا و شیری محمدآباد، حمیده (1396). نقش سرمایة اجتماعی در ارتقای سلامت اجتماعی زنان شهر یزد. پژوهشنامة زنان، 8(22)، 1 ـ 20.
ایران‌پور، سیده ماهرخ؛ عرفانی، نصرالله و ابراهیمی، محمداسماعیل (1396). پیش‌بینی کیفیت زندگی و شادکامی بر اساس چشم‌اندازهای زمانی دانشجویان. روان‌پرستاری، 5(6)، 8 ـ 14.
بختیاری، لطف‌علی (1399). آینده‌نگری از دیدگاه امام علی(ع). مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 32، 1 ـ 26.
حیدری دارانی، زهرا؛ مجیدی‌فر، زهرا و رضایان، احد (1400). زنان متولد دهة شصت و نقش آن‌ها در آینده؛ مطالعه‌ای کیفی در بلوک‌های سازندة تصاویر آینده (مورد مطالعه: استادان زن شهر اصفهان). زن در فرهنگ و هنر، 13(4)، 531 ـ 584.
رحیمی، سعید؛ حاجلو، نادر و بشرپور، سجاد (1398). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1397 بر اساس ابعاد چشم‌انداز زمان (نقش میانجی امید به زندگی): یک مطالعة توصیفی. مجلة علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 18(7)، 657 ـ 674.
رضوانی، زهره؛ نیازی، محسن؛ حسینی‌زادة آرانی، سید سعید و سخایی، ایوب (1400). فراتحلیل مطالعات رابطة سرمایة اجتماعی و شادی در ایران سال 1390 ـ 1398. برنامه‌ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، 12(47)، 93 ـ 134.
رفیعی، حسن؛ موسوی، میرطاهر و قاسم‌زاده، داود (1395). ساخت و رواسازی پرسشنامة سنجش سرمایة اجتماعی درون‌گروهی و برون‌گروهی. رفاه اجتماعی، ۱۶(۶۱)، 141 ـ ۱۵۷.
طاهری‌دمنه، محسن (1397). تحلیلی آینده‌پژوهانه در بن‌مایه‌های سازندة تصاویر آینده. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 8(29)، 45 ـ 65.
طاهری‌دمنه، محسن و ذاکری، علی (1399). مطالعة  کیفی در ذهنیت جوانان از آینده با استفاده از روش تحلیل لایه‌ای علّی. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 47، 31 ـ 51.
طاهری‌دمنه، محسن و کاظمی، معصومه (1397). تمایل به مهاجرت در بین جوانان؛ مطالعه‌ای کیفی در تصاویر آینده. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 10(4)، 53 ـ 78.
علی‌زاده‌اقدم، محمدباقر (1391). بررسی میزان امید به آینده در بین دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن. جامعه‌شناسی کاربردی، 23(4)، 189 ـ 206.
کرمانی، زهرا؛ خداپناهی، محمدکریم و حیدری، محمود (1390). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس امید اسنایدر. روان‌شناسی کاربردی، 5(4)، 7 ـ 23.
کیوان‌آرا، محمود؛ حقیقتیان، منصور و علی‌بابایی شهرکی، معصومه (1393). بررسی رابطة سرمایة اجتماعی و سلامت روان در بین شهروندان شهرکرد. مجلة علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، ۲۲(۷)، 47 ـ ۵۵.
مردانی‌فر، فهیمه؛ ظهیری‌نیا، مصطفی و رستگار، یاسر (1398). سرمایۀ اجتماعی و امید به آینده در میان دانشجویان (مطالعۀ دانشگاه‌های شهر بندرعباس). مدیریت سرمایة اجتماعی، 6(1)، 85 ـ 104.
مقدس، علی‌اصغر و شرفی، زکیه (1388). بررسی عوامل برانگیزندة گرایش به مهاجرت‌های بین‌المللی جوانان 18 ـ 30 سالة شهرهای شیراز و ارسنجان. جامعه‌شناسی ایران، 10(1)، 162 ـ 190.
منصوری، سمانه و صمدی، مجتبی (1399). ترسیم نقش و جایگاه مفهوم سرمایة اجتماعی در شکل‏گیری تمدن نوین اسلامی. مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، 3(2)، 221 ـ 258.
میرجلیلی، علی‌رضا و حسینی‌زاده، سید محمدحسن (1399). بررسی مهم‌ترین آثار امید در بین جوانان از منظر اسلام. سومین همایش ملی سبک زندگی و سلامت. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد یزد.
نورحسن‌فتیده، طاهره (1388).  تربیت جوان. نامة جامعه، 57، 1 ـ 5.
Afshani, S.A. & jafari, Z. (2016). The relationship between social capital and hope to the future among students of Yazd University. Social Sciences, 23(73), 93-116. (in Persian)
Afshani, A. & Shiri Mohamdabadi, H. (2018). The role of social capital in promoting social health of women in Yazd. Women Studies, 8(22), 1-20. (in Persian)
Alizadeh Aghdam, M.B. (2013). A Study of Hope in the Future among Students and its Affecting Factors. Journal of Applied Sociology, 23(4), 189-206. (in Persian)
Bakhtiari, L. (2021). Futurism from the Point Of View of Imam Ali (PUH). Resource management in police, 8(4), 1-26. (in Persian)
Bodinet, J. (2018). The Image Today: Field-Notes on the Interdisciplinary Use of the Visioning Workshop. World Futures Review, 10(3), 213-218.
Boulding, E. (1988). Building a Global Civic Culture: Education for an Interdependent World. New York: Teachers College Press.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101.
Brown, M. H. (1984). Young people and the future. Educational Review, 36(3), 303-315.
Conversano, C., Rotondo, A., Lensi, E., Della Vista, O., Arpone, F., & Reda, A. (2010). Optimism and Its Impact on Mental and Physical Well-Being. Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health, 6, 25–29.
Crockett, R.A., Weinman, J., Hankins, M., & Marteau, T. (2009). Time orientation and health-related behaviour: Measurement in general population samples. Psychology and Health, 24(3), 333-50.
Daly, J., Kellehear, A., & Gliksman, M. (1997). The public health researcher: A methodological approach. Melbourne. Australia: Oxford University Press.
Dator, J. (2002). Futures studies as applied knowledge. In New thinking for a new millennium, 119-129, Routledge.
Furlong, A. & Cartmel, F. (2007). Young people and social change, new perspectives. 2nd ed. Maidenhead: Open University Press.
Heidari Darani, Z., Majidifar, Z., & Rezayan, A. (2021). The Role of Women Born in the 1980s in Future; Qualitative Study in the Building Blocks of Future Images (Case Study: Female Professors in Isfahan). Journal of Woman in Culture and Arts, 13(4), 561-584. (in Persian)
Hicks, D. (1996a). A lesson for the future: Young people’s hopes and fears for tomorrow. Futures, 28(1), 1-13.
Hicks, D. (1996b). Retrieving the dream: How students envision their preferable futures. Futures, 28(8), 741-749.
Iranpour, S. M., Erfani, N., & Ebrahimi, M.I. (2018). Explaination and Prediction of Quality of Life and Happiness Based on the Time Span of Students. IJPN, 5(6), 8-15. (in Persian)
Johnson, L. (1987). Children's visions of the future. The Futurist, 21(3), 36-47.
Kaboli, S. A. & Tapio, P. (2018). How late-modern nomads imagine tomorrow? A Causal Layered Analysis practice to explore the images of the future of young adults. Futures, 96, 32-43.
Kermani, Z., Khodapanahi M., & Heidari, M. (2011). Psychometrics features of the snyder hope scale. Journal of applied psychology, 5(3), 7-23. (in Persian)
Keyvanara, M., Hagheghatian, M., & Alibabaiy, M. (2015). The Relationship between Social Capital and Mental Health amonge the Citizens of Shahr-e-Kord. Ilam University of Medical Science, 22(7), 47-55. (in Persian)
Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
Kooij, D.T.A.M., Kanfer, R., Betts, M., & Rudolph, C. W. (2018). Future time perspective: A systematic review and meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 103(8), 867–893.
Kunitz, S. (2004). Social capital and health. British Medical Bulletin, 69, 61-73.
Lincoln, Y.S. & Guba, E.G. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park, Ca: Sage Publications. Lortie, C.
Mansouri, S. & Samadi, M. (2020). Drawing the Role and Place of the Concept of Social Capital in the Formation of a New Islamic Civilization. Scientific Journal of New Islamic Civilization Fundamental Studies, 3(2), 221-258. (in Persian)
Mardanifar, F., Zahirinia, M., & Rastegar, Y. (2019). Social Capital and Hope for the Future among Students (Study of Bandar Abbas Universities). Social Capital Management, 6(1), 85-104. (in Persian)
McKay, M.T., Worrell, F.C., Temple, E.C., Perry, J.L., Cole, J.C., & Mello, Z.R. (2015). Less is not always more: The case of the 36-item short form of the Zimbardo Time Perspective Inventory. Personality and Individual Differences, 72, 68-71.
Mirjalili, A. & Hoseinizadeh, S.M. (2019). Investigating the most important effects of hope among young people from the perspective of Islam. The 3nd National Conference on Lifestyle and Health. Islamic Azad University. Yazd branch. (in Persian)
Moghadis, A. & Sharfi, Z. (1387). Investigating the motivating factors for international migration among young people aged 18-30 in the cities of Shiraz and Arsanjan. Iranian Journal of Sociology, 10(1), 162-190. (in Persian)
Nurhasan Fatideh, T. (2009). Youth training. Society letter, 57, 1-5. (in Persian)
Ono, R. (2003). Learning from young people’s image of the future: A case study in Taiwan and the Us. Futures, 35(7), 737-758.
Onwuegbuzie, J. & Combs, J. (2010). Emergent Data Analysis Techniques in Mixed Methods Research: A Synthesis. In Sage Handbook of Mixed Methods in Social & Behavioral Research, edited by A. Tashakkori and C. Teddlie, 2nd ed., 397-430. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Polak, F. L. (1955/1973). The image of the future. (E. Boulding, Trans.). Amsterdam: Elsevier.
Rafiey, H., Mousavi, M.T., & Ghasemzadeh, D. (2016). Validity and Reliability of Bonding and Bridging between Social Capital. Refahj, 16(61), 141-157. (in Persian)
Rahimi, S., Hajloo, N., & Basharpoor, S. (2019). The Prediction of Psychological Well-Being Among Students of Mohaghegh Ardebili University in 2018 Based on the Perspective of Time Dimensions (The Mediator Role of Life Expectancy): A Descriptive Study. JRUMS, 18(7), 657-674. (in Persian)
Rezvani, Z., Niazi, M., Hoseynizadeh Arani, S. S., & Sakhaei, A. (2021). Meta-analysis of studies on the relationship between social capital and happiness in Iran in 1390-1398. Social Development & Welfare Planning, 12(47), 93-134. (in Persian)
Schmid, K. & Lopez, S. (2011). Positive pathways to adulthood: the role of hope in adolescents' constructions of their futures. Advances in Child Development Behavior, 41, 69-88.
Taheri Demneh, M. (2019). Futuristic Research in the Roots of Images of the Future. Strategic Studies of public policy, 8(29), 45-65. (in Persian)
Taheri Demneh, M. & Kazemi, M. (2018). The Desire to Migrate Among Young Iranians; A Qualitative Study on Future Images. Interdisciplinary Studies in the Humanities, 10(4), 53-78. (in Persian)
Taheri Demneh, M. & Zakeri, A. (2020). A Qualitative Study on the Subjectivity of Youth Concerning Future Using Casual Layered Analysis. Strategic Studies on Youth and Sports, 19(47), 31-52. (in Persian)