طراحی مدل مفهومی مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی از منظر نظام اسلامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌‌ارشد، مدیریت بازرگانی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

2 استاد، دانشکدة مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

3 کارشناس‌‌ارشد، مدیریت دولتی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

سرمایة اجتماعی موضوعی بین­رشته­ای است که در سال­های اخیر به­طور روزافزونی صاحب‌نظران حوزه­های مختلف علوم، به­ویژه مدیریت و اقتصاد، به آن توجه کرده­اند. همچنین، در حوزة دین و نظام ارزشی این مفهوم بررسی شده است. در این مقاله، ابتدا تاریخچه، تعریف‌ها و ویژگی­های سرمایة اجتماعی بیان شده، سپس مؤلفه­های آن از دو نگاه غربی و نظام ارزشی مطرح شده است. در واقع، هدف از این تحقیق، طراحی مدل مفهومی مؤلفه­های سرمایة ­اجتماعی در نگاه غربی و نظام ارزشی است. این پژوهش با رویکرد کیفی و با به‌کارگیری روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. در نتیجه با مطالعة منابع غربی و اسلامی، مؤلفه­ها و خرده‌مؤلفه­های مطرح‌شده دربارة سرمایة ­اجتماعی که شامل ابعاد ساختاری، ارتباطی و شناختی است، استخراج شد تا با معرفی آن‌ها مساعدتی به علاقه­مندان باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم

    1. اطهری، سیدحسین (1391). «تأثیر رهبری امام خمینی بر سرمایة ­اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران».  پژوهش‌نامة انقلاب اسلامی، دورة اول، شمارة چهارم، صفحات 189-165.
    2. اعتصامی، منصور؛ فاضلی کبریا، حامد (1388). «درآمدی بر الگوی مدیریتی امام علی (ع) از منظر مؤلفه­های سرمایة ­اجتماعی». مجلة اندیشة مدیریت، دورة سوم، شمارة دوم، صفحات 128-101.
    3. اعظمی، هادی؛ حسینی، سیدجواد؛ علمدار، اسماعیل (1392). «تحلیل نقش سرمایة ­اجتماعی در حکمرانی مطلوب شهری». پنجمین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری مشهد.
    4. الوانی، سیدمهدی؛ شیروانی، علیرضا (1383). « سرمایة ­اجتماعی؛ اصل محوری توسعه». ماهنامة تدبیر، دورة 15، شمارة 147، صفحات 22-16.
    5. الوانی، سیدمهدی؛ دانایی­فرد، حسن (1380). «مدیریت دولتی و اعتماد عمومی». دانش مدیریت، دورة 14، شمارة55، صفحات 27-5.
    6. امیرخانی، طیبه؛ پورعزت، علی­اصغر (1387). «تأملی بر امکان توسعة سرمایة ­اجتماعی در پرتو عدالت سازمانی در سازمان­های دولتی». نشریة مدیریت دولتی، دورة اول، شمارة اول، صفحات 32-19.
    7. باستانی، علیرضا؛ رزمی، سیدمحمدجواد (1393). «رتبه­بندی غیرمستقیم استان­های ایران بر حسب سرمایة ­اجتماعی». فصل‌نامة رفاه اجتماعی، دورة 14، شمارة 55، صفحات 77-45.
    8. بدیعیان، راضیه؛ نجفی، محمد؛ عاشوری رودپشتی، رخسار (1391). «توسعة سرمایة ­اجتماعی بر اساس آموزه­های قرآنی». بصیرت و تربیت اسلامی، دورة نهم، شمارة 23، صفحات 22-1.
    9. بهروان، حسین؛ بهروان، ندا (1392). «تحلیل محتوای مفهوم سرمایة ­اجتماعی در احادیث امام رضا (ع)». فصل‌نامة تحقیقات فرهنگی ایران، دورة ششم، شمارة سوم، صفحات 149-115.

    10. بیکر، واین (1382). مدیریت و سرمایه­اجتماعی. ترجمة سیدمهدی الوانی و محمدرضا ربیعی مندجین، تهران، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.

    11. ترکمانی، احسان؛ باقری، قدرت­الله؛ زارعی­متین، حسن (1393). «مقایسةسرمایة ­اجتماعی داوطلبان و غیرداوطلبان شاغل در سازمان­های ورزشی». مدیریت سرمایة اجتماعی، دورة اول، شمارة دوم، صفحات 201-183.

    12. تسلیمی، محمدسعید؛ منوریان، عباس؛ آشنا، مصطفی (1385). «بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و کارآفرینی درون­سازمانی». مدیریت فرهنگ سازمانی، دورة چهارم، شمارة 14، صفحات 56-27.

    13. توکلی، عبدالله؛ عزیزپور لیندی، عبدالصمد؛ رضایی، الهام؛ میرزایی، اشرف (1393). «بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر مؤلفه­های سرمایة فکری (مورد مطالعه: ادارة کل امور مالیاتی استان قم)». مدیریت سرمایة ­اجتماعی، دورة اول، شمارة دوم، صفحات 287-265.

    14. جوادی آملی، عبداله (1378). ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت. قم، نشر اسرا.

    15. جوادی آملی، عبدالله (1391). مفاتیح الحیاة. قم، نشر اسرا.

    16. چاوشینی، رسول و نقشبندی، ماریا (1393). «بررسی رابطة عدالت سازمانی و سرمایه­های ­اجتماعی کارکنان در شرکت توزیع برق استان کردستان». مدیریت سرمایة ­اجتماعی، دورة اول، شمارة دوم، صفحات 264-247.

    17. حق­گویان، زلفا؛ سیدجوادین، سیدرضا؛ مشایخی، مریم؛ منتظری، عباس (1393). «بررسی وضعیت سرمایه­اجتماعی در سازمان امور مالیاتی استان قم (چارچوبی برگرفته از نامة 53 نهج­البلاغه». مدیریت سرمایة ­اجتماعی، دورة اول، شمارة اول، صفحات 42-21.

    18. حمیدی­زاده، علی؛ شهیدزاده، فریبا؛ موحدی­فر، عرفان (1393). «بررسی تأثیر مؤلفه­های سرمایة اجتماعی بر نوآوری سازمانی (مورد مطالعه: ادارة کل مخابرات شهرستان قم)». مدیریت سرمایة اجتماعی، دورة اول، شمارة دوم، صفحات 223-203.

    19. خلقیان، عباس (1387). «دین و سرمایة ­اجتماعی». رشد علوم اجتماعی، دورة 12، شمارة دوم، صفحات 52-42.

    20. خمینی، سیدروح­الله (1372). مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه. تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    21. خنیفر، حسین؛ بابائیان مهابادی، سمیه؛ طاهری­نژاد، فائزه (1394). «چیستی نسبت دین و سرمایة اجتماعی با نگرة فلسفی (مورد کاوی: پایش آیات قرآن در نظام وحیانی)». فلسفة دین، دورة 12، شمارة اول، صفحات 196-175.

    22. خورشید، صدیقه؛ تسلیمی، محمدسعید (1391). «رتبه­بندی بانک­های دولتی شهر کرمان بر اساس سطح سرمایة ­اجتماعی با استفاده از تکنیک­های تصمیم­گیری چندشاخصه». مدیریت فرهنگ سازمانی، دورة 10، شمارة دوم، صفحات 58-29.

    23. دادگر، یدالله؛ نجفی، محمدباقر (1385). «سرمایة ­اجتماعی و بازتولید آن در عصر پیامبر اسلام (ص)». اقتصاد اسلامی، دورة ششم، شمارة 24، صفحات 38-13.

    24. دارا، جلیل (1389). «بررسی نقش سرمایة ­اجتماعی در موفقیت جریان اسلام­گرا». مطالعات انقلاب اسلامی، دورة هفتم، شمارة 21، صفحات 106-75.

    25. دلوی، محمدرضا؛ عبدالباقی، عبدالمجید (1386). «اعتماد، کلید ثروت­های نامرئی». ماهنامة تدبیر، دورة 18، شمارة190، صفحات 29-24.

    26. دیانی، محمدحسین؛ محمودی، حسن (1390). «بررسی مقایسه­ای وضعیت سرمایه­اجتماعی در کتابخانه­های دانشگاهی». کتابداری و اطلاع­رسانی، دورة 14، شمارة چهارم، صفحات 244-213.

    27. رحیمی، حمید؛ آقابابایی، راضیه (1392). «رابطة سرمایة ­اجتماعی با بهبود کیفیت محیط کار از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه کاشان». فصل‌نامة رفاه اجتماعی، دورة 14، شمارة 55، صفحات 225-199.

    28. رنانی، محسن (1385). «نقش سرمایه­های­اجتماعی در توسعة اقتصادی». فصل‌نامة فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دریچه، صفحات 23-4.

    29. سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه (1390). روش­های تحقیق در علوم رفتاری. تهران، آگاه.

    30. شارع­پور، محمد (1385). سرمایة ­اجتماعی: مفهوم­سازی، سنجش و دلالت­های سیاست­گذاری. ساری، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی مازندران.

    31. شاه‌­آبادی، محمدعلی (1360). رشحات البحار. تهران، نهضت زنان مسلمان.

    32. شعبانی، احمد و سلیمانی، محمد (1388). «سنجش و رتبه­بندی سطح سرمایة ­اجتماعی در استان‌های کشور (در سال 1387)». فصل‌نامة مطالعات اقتصاد اسلامی، دورة دوم، شمارة دوم، صفحات 119-95.

    33. شیرخانی، محمدعلی؛ واسعی­زاده، نسیم­السادات (1391). «سرمایة ­اجتماعی و امنیت بین­المللی». فصل‌نامة سیاست، دورة 42، شمارة دوم، صفحات 128-113.

    34. صمدی، عباس؛ عباسی، مهرناز (1391). «بررسی تأثیر سرمایة ­اجتماعی بر رفتار رقابتی شرکت­ها». مجلة مدیریت فرهنگ سازمانی، دورة 10، شمارة دوم، صفحات 108-85.

    35. ضرغامی، برزین (1386). «نقش نهادها و رفتارهای دینی در تقویت و انسجام سرمایة ­اجتماعی». نشریة آیین، شمارة هفتم، صفحات 73-70.

    36. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1363). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمة سیدمحمدباقر موسوی، تهران، انتشارات محمدی.

    37. عباس­زاده، محمد؛ نورآذر، مهرناز؛ محمدپور، نیر (1390). «بررسی جامعه­شناختی مفهوم سرمایة اجتماعی در سورة بقره (گامی در راستای توسعة جامعه­شناختی قرآنی)». مطالعات قدرت نرم، دورة اول، شمارة چهارم، صفحات 24-7.

    38. عیوضی، محمدرحیم؛ فتحی، یوسف (1390). «رهبری و سرمایة ­اجتماعی با رویکرد به رهبری امام خمینی». پژوهش‌نامة متین، دورة 22، شمارة51، صفحات 83-61.

    39. فراهیدی، خلیل بن احمد (1414ق). العین، تحقیق مهدی المخزومی، ابراهیم السامرائی، قم: انتشارات دارالهجره.

    40. فقیهی، ابوالفضل؛ فیضی، طاهره (1384). «سرمایة ­اجتماعی در سازمان». پیک نور، دورة سوم، شمارة 11، صفحات 40-34.

    41. فصیحی، امان­الله (1386). «دین و سرمایة ­اجتماعی». مجلة معرفت، شمارة 123، صفحات 100-79.

    42. فیلد، جان (1386). سرمایة ­اجتماعی. ترجمة غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران، کویر.

    43. قلیچ­لی، بهروز؛ مشبکی، اصغر (1385). «نقش سرمایة اجتماعی در ایجاد سرمایة فکری سازمان (مطالعة دو شرکت خودروساز ایرانی)». فصل‌نامة دانش مدیریت، دورة 11، شمارة 75، صفحات 147-125.

    44. کتابی، محمود؛ گنجی، محمد؛ احمدی، یعقوب؛ معصومی، رضا (1383). «دین، سرمایة ­اجتماعی و توسعة اجتماعی فرهنگی». مجلة دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، دورة 17، شمارة دوم، صفحات 192-169.

    45. کوهکن، علیرضا (1388). «مؤلفه­های سرمایة ­اجتماعی اسلامی». راهبرد یاس، شمارة 17، صفحات 141-124.

    46. گنجی، محمد؛ هلالی ستوده، مینا (1390). «رابطة گونه­های دینداری و سرمایة ­اجتماعی (رویکردی نظری و تجربی در بین مردم شهرستان کاشان)». جامعه­شناسی کاربردی، دورة 42، شمارة دوم، صفحات 120-95.

    47. محمدیان، بهزاد؛ شعله، مهدی؛ بابائیان مهابادی، سمیه (1393). «تأثیر خودافشایی در شبکه­های اجتماعی بر توسعة سرمایة ­اجتماعی (بررسی نقش سرمایة ­اجتماعی)». مدیریت سرمایة اجتماعی، دورة اول، شمارة دوم، صفحات 245-225.

    48. محمدی ری­شهری، محمد (1377). میزان الحکمه. قم: انتشارات دارالحدیث.

    49. مقیمی، سیدمحمد (1385). «بررسی ارتباط رفتار شهروندی سازمانی و فرهنگ کارآفرینی در سازمان‌های دولتی». مدیریت فرهنگ سازمانی، سال چهارم، شمارة 13، صفحات 171-192.

    50. مقیمی، سیدمحمد؛ امامی، فرزانه؛و کاظمی، معصومه (1390). «ارزیابی و اولویت­بندی شاخصه­های سرمایة ­اجتماعی و تأثیر آن بر عملکرد سازمانی در نظام دانشگاهی». مدیریت فرهنگ سازمانی، دورة نهم،، شمارة دوم، صفحات 60-29.

    51. مورفی، ژورف (1386). غیرممکن ممکن است. تهران، نشر مرکز.

    52. مهرگان، نادر؛ دلیری، حسن (1389). «سرمایة ­اجتماعی یا سرمایة مذهبی، کدام­یک برای اقتصاد مطلوب­ترند؟». معرفت اقتصادی، دورة اول، شمارة دوم، صفحات 72-51.

    53. نیازی، محسن؛ شیرازی، محمد (1389). «تبیین مؤلفه­های سرمایة ­اجتماعی در اندیشة نوگرایی». پژوهش­نامة علوم اجتماعی، دورة چهارم، شمارة دوم، صفحات 147-129.

    54. هولتسی، اوله (1373). تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی. ترجمة نادر سالارزاده امیری، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

    55. یوسف­زاده، سعید؛ کیاکجوری، داود (1394). «بررسی رابطة مهارت­های ارتباطی مدیران و سرمایة اجتماعی سازمان». مدیریت سرمایة اجتماعی، دورة دوم، شمارة اول، صفحات 116-95.

    56. Bourdieu, P. (1986). “The Forms of capital”. Handbook of Theory and Research for sociology of education, 241-258.

    57. Burt, R. S. (2009). Structural holes: the structure of social competition, Cambridge, MA, Harvard University Press.

    58. Coleman, J. S. (1990). Foundations of social theory. Cambridge, Belknap Press of Harvard University Press

    59. Coleman, J. S. (1988). “Social capital in the creation of human capital”. Journal of Sociology, 94(4), 95-120.

    60. Cooper, H. (1999). The influence of social support and social capital on health: a review and analysis of British data. London, Health Education Authority.

    61. Danchev, A. (2006). “Social capital and sustainable behavior of the firm“. Industrial Management & Data Systems, 106(7), 953-965.

    62. Greeley, A. (1997). “Coleman revisited: Religious structures as a source of social capital”. The American Behavioral Scientist, 40(5), 587-594.

    63. Hall, A. T.; Blass, F. R.; Ferris, G. R.; Massengale, R. (2004). “Leader reputation and accountability in organizations: Implications for dysfunctional leader behavior”. The Leadership Quarterly, 15(4), 515-536.

    64. Hanifan, L. J. (1920). “Social capital–Its development and use”. The Community Center, 78-90.

    65. Hoffman, J. J.; Hoelscher, M. L.; Sherif, K. (2005). “Social capital, knowledge management, and sustained superior performance”. Journal of Knowledge Management, 9(3), 93-100.

    66. Honold, J.; Wippert, P. M.; Van der Meer, E. (2014). “Urban health resources: Physical and social constitutes of neighborhood social capital”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 131, 491-496.

    67. Leana, C. R.; Pil, F. K. (2006). “Social capital and organizational performance: Evidence from urban public schools”. Organization Science, 17(3), 353-366.

    68. Lesser, E. L.; Storck, J. (2001). “Communities of practice and organizational performance”. IBM Systems Journal, 40(4), 831-841.

    69. Loury, G. C. (1987). “Why should we care about group inequality?”. Social Philosophy and Policy, 5(01), 249-271.

    70. Mellor, J.; Gilliat-Ray, S. (2015). “The early history of migration and settlement of Yemenis in Cardiff, 1939–1970: religion and ethnicity as social capital”. Ethnic and Racial Studies, 38(1), 176-191.

    71. Nahapiet, J.; Ghoshal, S. (1998). “Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage”. Academy Of Management Review, 23(2), 242-266.

    72. Paxton, P. (1999). “Is social capital declining in the united states? A multiple indicator assessment”. American Journal of sociology, 105(1), 88-127.

    1. 73.  Putnam, R. (1995). “Bowling alone: America’s declining social capital”. Journal of Democracy, 6(1), 65–78.

    74. Swinburne, R. (1998). Providence and the problem of evil. OUP Oxford.

    75. Wallis, J.; Killerby, P.; Dollery, B. (2004). “Social economics and social capital“. International Journal of Social Economics, 31(3), 239-258.