سرمایة اجتماعی و عنایت الهی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

انسان در دورة معاصر اهمیت مفاهیم اجتماع و جماعت را هم به لحاظ نظری و هم به لحاظ عملی درک کرده است. اجتماع انسانی نه‌تنها سرمایه‌ای برای رفع نیازها بوده، بلکه محور عنایت الهی است. این مسئله به‌طور مکرر در روایات بیان شده است. چه رازی در جماعت است که منشأ عنایت الهی است؟ نخست، مفهوم جامعه با مفهوم اجتماع متفاوت است؛ دوم، اجتماع انسانی دست‌کم بر پایة دو امر بسیار مهم مورد توجه خداوند است: الف) اجتماع نقطة اعتدال برای دوری انسان از افراط و تفریط در عمل و نظر است؛ ب) اجتماع جلوة وحدت است. وحدت سرمایة مهمی برای غلبه بر دشواری‌ها است. این سخن به این معنا نیست که جماعت و اجتماع هرگز خطا نمی‌کند و همراهی جماعت به هر نحوی انسان را به سعادت می‌رساند. جامعه‌ای به خطا نمی‌رود که مشمول عنایت الهی باشد و عنایت الهی مشروط است، نه مطلق. اجتماع فقط در صورتی که بر پایة تعالیم الهی شکل گیرد می‌تواند کاربردهای بسیار مهم خود را داشته باشد. مفهوم سرمایة اجتماعی ناظر به مرحلة تعالی‌یافته اجتماع است؛ یعنی مرحله‌ای که انسان‌ها اجتماع را انتخاب کرده‌اند و آن را وطن اصلی خود تلقی می‌کنند، به همین دلیل هم جلوه‌های برادری، محبت و همزیستی در اجتماع جلوه می‌کند و منشأ عادت و خوشبختی انسان می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
نهج‌الفصاحه (1324). ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
3. نهج‌­البلاغه (1395هـ ق). تصحیح دکتر صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.
4. بحرانی، سید هاشم (1416)، البرهان فی تفسیر القرآن. جلد اول، تهران: بنیاد بعثت.
5. جوادی آملی، عبدالله (1393). تفسیر تسنیم. قم: مؤسسة اسرا.
6. زارعی متین، حسن، محمدیان، بهزاد و مدرسی، سعید (1395). مدیریت سرمایة اجتماعی. تهران: مؤسسة کتاب مهربان نشر.
7. سید رضی، محمد بن ‌حسین (1414). نهج‌البلاغه. قم: هجرت، چاپ اول.
8.شریف الرضی، محمد بن ‌حسین (1422). المجازات النبویه. قم: دارالحدیث.
9.شهیدی، سید جعفر (1386). ترجمة نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
10 طباطبائی، محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر نشر اسلامی.
11.عبده، محمد (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغه. قاهره: مطبعه الاستقامه.
12.قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر القمی. چاپ سوم، قم: دارالکتاب.
13.مصباح یزدی، محمدتقی (1378). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. چاپ اول، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌المللی سازمان تبلیغات.
14.مطهری، مرتضی (1372). جامعه و تاریخ. در مجموعه آثار. جلد دوم، چاپ سوم، تهران: انتشارات صدرا.
15. مغنیه، محمدجواد (1979). فی ضلال نهج‌البلاغه. بیروت: دارالعلم الملایین.
16.مکارم شیرازی، ناصر (1389). پیام امام علی. قم: انتشارات مؤسسة الامام علی ابن ابی‌طالب.