بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی با رفتارهای ‌محیط زیستی دانشجویان دانشگاه بیرجند

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

بخش قابل توجهی از مشکلات و مخاطرات محیط‌ زیست، ناشی از رفتارهای غیرمسئولانة فردی و جمعی افراد جامعه است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر سرمایة ‌اجتماعی و ابعاد آن بر رفتارهای محیط زیستی مسئولانة دانشجویان رشته‌های کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست از منظر جامعه‌شناختی بوده است. این تحقیق با رویکرد کمی و از نوع تحقیقات کاربردی بوده و از لحاظ گردآوری داده‌ها، در زمره تحقیقات توصیفی - همبستگی است. جامعة آماری پژوهش حاضر دانشجویان سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری دانشکده‌های کشاورزی، منابع‌طبیعی و محیط ‌زیست دانشگاه بیرجند بودند که 125 نفر به‌عنوان نمونه آماری براساس فرمول کوکران و روش نمونه‌گیری طبقه‌ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه پژوهشگرساخته بوده که روایی آن توسط استادان و کارشناسان مرتبط و پایایی آن نیز از طریق پیش‌آزمون و محاسبة آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج نشان داد نخست، سرمایة اجتماعی دانشجویان در حد متوسط قرار دارد. دوم سطح رفتارهای محیط زیستی مسئولانة دانشجویان مطلوب نبوده و کمی بالاتر از حد متوسط است. یافته‌ها حاکی از آن است که بین سرمایة ‌اجتماعی و رفتارهای ‌محیط زیستی دانشجویان رابطة مثبت و مستقیم وجود دارد و از بین ابعاد سرمایة ‌اجتماعی، شدت و قدرت همبستگی دو بُعد انسجام اجتماعی و مشارکت ‌اجتماعی با رفتارهای ‌محیط زیستی دانشجویان قوی‌تر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسماعیلی، رضا (1385). بررسی شاخص‌های توسعة اجتماعی و سطح‌بندی آن در شهرستا‌ن‌های استان اصفهان. رسالة دکتری، دانشگاه اصفهان.
2. بنسون، جان (1382). اخلاق محیط زیست: مقدمات و مقالات. ترجمة عبدالحسین وهاب‌زاده، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
3. بنی‌فاطمه، حسین، روستایی، شهرام، علیزاده اقدم، محمدباقر، و حسین‌نژاد، فهیمه (1391). بررسی ارتباط بین سرمایة اجتماعی و سبک زندگی محیط زیستی در بین شهروندان شهر تبریز. جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال 1، شمارة 2، صفحات 56-32.
4. حزباوی، عزیز، و محمدی، شعبان (1393). .بررسی جامعه‌شناختی رابطة بین سرمایة اجتماعی و رفتارهای زیست‌محیطی مسئولانه. فصل‌نامة دانش انتظامی خوزستان،. سال 2، شمارة 7، صفحات 67-42.
5. حقیقتیان، منصور، هاشمیان‌فر، سید علی، و احمدیان، داریوش (1394). تحلیل جامعه‌شناختی نقش عوامل ساختاری در شکاف بین نگرش و رفتارهای ‌محیط زیستی (مورد مطالعه: شهروندان شهر کرمانشاه). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال 4، شمارة 4، صفحات 614-593.
6. صالحی، صادق، و امامقلی، لقمان (1391). بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر رفتارهای زیست محیطی (مطالعة موردی: استان کردستان). مجلة جامعه‌شناسی ایران، سال 13، شمارة 4، صفحات 115-90.
7. ضیاءپور، آرش، کیانی‌پور، ندا، و نیکبخت، محمدرضا (1391). تحلیل جامعه‌شناختی محیط زیست و رفتار افراد نسبت به آن در مناطق روستایی و شهری استان کرمانشاه. مجلة آموزش محیط زیست و توسعة پایدار، سال 1، شمارة 2، صفحات 67-55.
8. عزیزی، مریم، مهدی‌زاده، حسین، و شبیری، سید محمد (1391). بررسی وضعیت رویکرد محیط زیستی زنان خانه‌دار شهر ایلام. فصل‌نامةانسانومحیطزیست، سال 10، شمارة 3، صفحات 87-77.
9. عقیلی، سید محمود، خوشفر، غلامرضا، و صالحی، صادق (1388). سرمایة اجتماعی و رفتارهای زیست‌محیطی مسئولانه در شمال ایران (مطالعة موردی: استان‌های گیلان، مازندران و گلستان). مجلةعلومکشاورزیومنابعطبیعی، سال 16، شمارة 1، صفحات 250-236.
10. فتحی، ضرغام، کنعانی، محمدامین، و چاوشیان، حسن (1394). تحلیل رفتارهای زیست‌محیطی ساکنان شهر رشت با تأکید بر سبک زندگی. مجلة جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال 6، شمارة 3، صفحات 123-103.
 
11. قاسمی، وحید، ادیبی سده، مهدی، آذربایجانی، کریم، و توکلی، خالد (1389). رابطة سرمایة اجتماعی با توسعة اقتصادی. رفاه اجتماعی، سال 10، شمارة 36، صفحات 60-27.
12. محبوب، جلیل و صالحی، وحید (1385). سرمایة ‌اجتماعی و تأثیر آن بر رفاه خانواده در جوامع روستا، مطالعة موردی: روستاهای بخش حسن‌آباد شهرستان اقلید). قابل دسترس در (27 July 2016): http://sociologyofiran.com/index.php?.
 
13. نواح، عبدالرضا، و فروتن‌کیا، شهروز (1390). بررسی رابطة بین کنش عقلانی و رفتارهای زیست محیطی )مورد مطالعه: جامعة شهری اندیمشک(. فصل‌نامة علمی محیط زیست، شمارة 51، صفحات 78-68.
 
 
14. Anderson, J. E. (2011). Public policymaking: An introduction. 7th ed., New York: Houghton Mifflin Company.
15. Ayodeji, I. (2010). Exploring secondary school student’s undesrstanding and practices of waste manangememnt in Ogum State Nigeria. International Journal of Environmental & Science Education, 5(2), 201-215.
16. Bamberg, S., & Moser, G. (2007). Twenty years after Hines, Hungerford and Tomera: A new meta-analysis of psycho-social determinants of pro-environmental behavior. Journal of Environmental Psychology, 27, 14–25.
17. Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In J. G. Richardson (Ed.), Handbook of theory and research for the sociology of education (pp. 241–258). New York: Greenwood Press.
18. Castaneda, M. G., Martinez, C. P., Marte, R., & Roxas, R. (2015). Explaining the environmentally sustainable consumer behavior: a social capital perspective. Social Responsibility Journal, 11(4), 658‐676.
19. Clark, S. G., Rutherford, M. B., Auer, M. R., Cherney, D. N., Wallace, R. L., Mattson, D. J., Clark, D. A., Foote, L., Krogman, N., Wilshusen, P., & Steelman, T. (2011). College and university environmental programs as a policy problem (part 1): integrating knowledge, edu-cation, and action for a better world? Environment Management, 47, 701–715.
20. Coleman, J. (1990). Foundations of social theory. Boston, MA: Harvard University Press.
21. Flora, J. L. (1998). Social capital and communities of place. Rural Sociology, 63(4), 481-506.
22. Fukuyama, F. (1995). Trust: The social values and the creation of prosperity. New York: Free Press.
23. Grafton, R. Q., & Knowles, S. (2004). Social capital and national environmental performance: A cross-sectional analysis. The Journal of Environment & Development, 13(4), 336–370.
24. Jin, M. (2013). Does promote pro-environmental behaviors? Implications for collaborative social capital governance. International Journal of Public Administration, 36, 397–407.
25. Jones, N., Sophoulis, C. M., Iosifides, T., Botetzagias, I., & Evangelinos, K. (2009). Social capital and environmental policy instruments. Environmental Politics, 18(4), 595–611.
26. Katz, E. G. (2000). Social capital and natural capital: A Comparative analysis of land tenure and natural resource Management in Guatemala. Land Economics, 76(1), 114-132.
27. Kollmuss, A., & Agyeman, J. (2002). Mindin the gap: Why people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior?. Journal of Environmental Education Research, 8(3), 239-260.
28. Lavergne, K. J., Sharp, E. C., Pelletier, L. G., & Holtby, A. (2010). The role of perceived government style in the facilitation of self-determined and non-self-determined motivation for pro-environmental behavior. Journal of Environmental Psychology, 30(2), 169–177.
29. Lipsey, M. (1977). Personal antecedents and consequences of ecologically responsible behavior: A review. Catalog of Selected Documents in Psychology, 7(4): 70. Washington, D.C: American Psycholog. Assosiation.
30. Liu, J., Qu, H., Huang, D., Chen, G., Yue, X., Zhao, X., & Liang, Z. (2014). The role of social capital in encouraging residents' proenvironmental behaviors in community based ecotourism. Tourism Management, 41, 190-201.
31. Miller, E., & Buys, L. (2008). The impact of social capital on residential water-affecting behaviors in a drought-prone Australian community. Society and Natural Resources21(3),244-257.
32. Nath, B. (2011). Instilling environmental awareness in undergraduate university students. Environmental Education and Awareness, 1(1), 1-15.
33. Pretty, J., & Ward, H. (2001). Social capital and the environment. World Development, 29(2), 209–227.
34. Putnam, R., Leonardi, R., & Nanetti, R. Y. (1993). Making democracy work: Civic traditions in modern Italy. Princeton, NJ: Princeton University Press.
35. Putnam, R. (1995). Bowling alone: America's declining social capital. Journal of Democracy, 6(1), 65-78.
36. Quimbita, G., & Pavel, M. (2005). Assessing on environmental attitude development model: factor influencing the environmental attitude of college student. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association (New York,  April 8-12, 1996).
37. Sadighi, H., & Mohammadzadeh, G. (2002). Extension professional staff’s attitude toward participatory approach of extension activities and rural development. Journal of International Agricultural and Extension Education, 9(2), 7-14.
38. Saunders, C. D., Brook, A. T., & Myers, O. E. (2006). Using psychology to save biodiversity and human well-being. Conservation Biology, 20(3), 702-705.
39. Selman, P. (2001). Social capital, sustainability and environmental planning. Planning Theory & Practice, 2(1), 13-30.
40. Stern, P. (2000). Toward a coherent theory of environmentally significant behavior. The Journal of Social Issues, 56(3), 407-424.
41. Tor, H. (2009). Increasing Womenُ s Environmental Awareness through Education. . Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 939-942.
42. Willuweit, L. (2009). Promoting pro-environmental behavior. An investigation of the crosscultural environmental behavior patterns. The case of Abu Dhabi. Thesis for Master degree, Department of Human Geography, Stockholm University.