تحلیل رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و کیفیت زندگی روستاییان استان خوزستان با تأکید بر نقش میانجی گردشگری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعة روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعة روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

3 کارشناسی‌ارشد گروه ترویج، ارتباطات و توسعة روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

هدف کلی پژوهش حاضر تحلیل رابطة بین سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی روستاییان استان خوزستان با تأکید بر نقش میانجی پایداری محیط زیستی گردشگری بود. روش این تحقیق، توصیفی و پیمایشی، و جامعه آماری تحقیق، سرپرستان خانوارهای روستایی بخش­مرکزی شهرستان­های باغملک و ایذه استان خوزستان بودند (484N=). حجم نمونه براساس جدول بارتلت و همکاران، 218 نفر تعیین شد. برای مطالعة افراد نمونه روش نمونه‌گیری طبقه­ای تناسبی به‌کار گرفته شد. ابزار تحقیق، پرسشنامه­ بود. روایی ظاهری و محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات جمعی از متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی و توسعه روستایی بررسی و تأیید شد. همچنین، مقادیر محاسبه‌شدة آلفای کرونباخ، روایی میانگین واریانس استخراج‌شده (AVE)، و پایایی ترکیبی (CR) برای قسمت­های مختلف پرسشنامه در حد قابل قبولی محاسبه شد. نتایج تحلیل مسیر با نرم‌افزار PLS نشان داد بین سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی روستاییان رابطة مثبت و معنا­داری وجود دارد. همچنین، نتایج بررسی اثر میانجی پایداری محیط زیستی گردشگری بر رابطة سرمایة اجتماعی و پایداری محیط زیستی گردشگری نشان داد رابطه مثبت و معنا­داری بین سرمایة اجتماعی و پایداری ­محیط زیستی گردشگری و همچنین، رابطة بین پایداری ­محیط زیستی گردشگری و کیفیت زندگی روستاییان وجود دارد. بنابراین، به‌عنوان یافته اصلی پژوهش حاضر، می­توان نتیجه گرفت پایداری محیط زیستی گردشگری اثر میانجی بر رابطة بین سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی روستاییان مورد مطالعه دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. ابراهیم‌پور، حبیب، بابایی، یاور، و سخندان، الناز (1396). بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر مشارکت در توسعة گردشگری پایدار با نقش میانجی اثرات گردشگری (مطالعة موردی: شهر سرعین). برنامه‌ریزی و توسعة گردشگری، سال 6، شمارة 22، صفحات 143-118.
  2. اکبریان رونیزی، سعیدرضا (1392). بررسی رابطة توسعة گردشگری و سرمایة اجتماعی در نواحی روستایی دهستان سولقان شهرستان تهران. فصل‌نامة برنامه‌ریزی و توسعة گردشگری، سال 2، شمارة 6، صفحات 92-75.
  3. امین‌بیدختی، علی‌اکبر، و شریفی، نوید (1391). بررسی رابطة بین رونق گردشگری و سرمایة اجتماعی در مناطق ساحلی دریای خزر. مطالعات جهانگردی (مطالعات گردشگری)، دورة 7، شمارة 17، صفحات 149-121.
  4. ایرنا (1397). خوزستان گردی در نوروز. در دسترس در http://www.irna.ir/khuzestan/fa/News/82874316
  5. پهلوان­شریف، سعید، و مهدویان، وحید (1394). مدل­سازی معادلات ساختاری با Amos. تهران: انتشارات بیشه.
  6. پورجابری، مرتضی (1393). تحلیل نقش گردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان با تأکید بر شاخص­های ذهنی مورد: شهر فشم (شهرستان شمیرانات). گردشگری شهری، دورة 1، شمارة 1، صفحات 45-35
  7. جلالی، محبوبه، گندمکار، امیر، و فردوسی، سجاد (1395). واکاوی و تبیین اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی (مطالعۀ موردی شهربابک-کرمان). مجلة آمایش جغرافیایی فضا، سال 6، شمارة 20، صفحات 174-161.
  8. جمعه­پور، محمود، و احمدی، شکوفه (1390). تأثیرگردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعة موردی روستای برغان شهرستان ساوجبلاغ). پژوهش­های روستایی. دورة 2، شمارة 1، صفحات 63-33.
  9. جمینی، داود، آریان‌پور، آزاد، جمشیدی علیرضا، حسینی، سیداسعد، و علی‌زاده، جابر (1391). ارزیابی و سنجش پایداری زیست محیطی توسعة گردشگری در مناطق روستایی (مطالعة موردی: روستاهای بخش شاهو در شهرستان روانسر). اولین همایش ملی حفاظت و برنامه­ریزی محیط زیست، 13 اسفندماه.
  10. حاجی‌نژاد، علی، رحیمی، دانا، و تقی­زاده، زهرا (1392). تدوین برنامة استراتژیک توسعة گردشگری در مناطق نمونة گردشگری روستایی (مطالعة موردی روستای نمونة گردشگری هجیج در شهرستان پاوه). آمایش سرزمین، سال 5، شمارة 1، صفحه 52.
  11. حبیبی، فاتح (1395). بررسی نقش سرمایة اجتماعی در تمایل به ورود گردشگر (مطالعة موردی شهرستان مریوان). مطالعات شهری، شمارة 18، صفحات 50-37.
  12. حیدری ­ساربان، وکیل (1394). بررسی اثرات گردشگری در ارتقای توانمندی­های اجتماعی و روان­شناختی روستاییان (مطالعة موردی شهرستان مشکین شهر). برنامه­ریزی و توسعة گردشگری، دورة 4، شمارة 12، صفحات 182-164.
  13. حیدری­ساربان، وکیل (1392). تجزیه و تحلیل و بررسی اثرات گردشگری در مناطق روستایی شهرستان اردبیل، مطالعة موردی دهستان سردابه. فصل‌نامة تحقیقات جغرافیایی، دورة 1 ، شمارة 1، صفحات 81-68.
  14. خوشفر، غلامرضا، برگاهی، رضا، کرمی، شهاب (1392). سرمایة اجتماعی و پایداری شهری (مورد مطالعه: گرگان). فصل‌نامة مطالعات شهری، دورة 2، شمارة 8، صفحات 46-31.
  15. داوری، علی، و رضازاده، آرش (1392). مدل­سازی معادلات ساختاری با نرم­افزار PLS. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  16. رازقی مله، هادی، و ابراهیمی، قربانعلی (1397). تحلیل رابطة علی سرمایة اجتماعی و توسعة پایدار گردشگری (مطالعة موردی شهر ساری)، مجلة برنامه­ریزی و توسعة گردشگری ، دورة 7، شمارة 25، صفحات 71-46.
  17. رضوانی، محمدرضا، مطیعی ­لنگرودی، سیدحسن، و محمدزاده لاریجانی، فاطمه (1391الف). تبیین تحولات کارکردی روستاها و گذار از اقتصاد کشاورزی به گردشگری با تأکید بر نظریة چرخة حیات (مطالعة موردی: دهستان فیروزجاه شهرستان بابل). فصل‌نامة علمی ـ پژوهشی نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، دورة 4، شمارة 3، صفحات 122-107.
  18. رضوانی، محمدرضا، بدری، سیدعلی، سپهوند، فرخنده، و اکبریان ­رونیزی، سعیدرضا (1391ب). گردشگری خانه­های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی (مطالعة موردی: بخش رودبار قصران). فصل‌نامة مطالعات و پژوهش­های شهری منطقه­ای، دورة 4 ، شمارة 13، صفحات 40-33.
  19. رومیانی، احمد، عنابستانی، علی اکبر، و ولائی، محمد (1394). تحلیلی بر اثرات سرمایة اجتماعی بر روی توسعة پایدار روستایی دهستان رومشگان غربی شهرستان کوهدشت. فصل‌نامة علمی ـ پژوهشی فضای جغرافیایی، سال 15، شمارة 52، صفحات 115-97.
  20. ریماز، شهناز، مرادی، یوسف، و ابوالقاسمی، جمیله (1394). بررسی مؤلفه­های سرمایة اجتماعی در زنان سرپرست خانوار با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی. مجلة علوم پزشکی رازی، دورة 22، شمارة 135، صفحات 148-140.
  21. زاهدی ­اصل، محمد، و فرخی، جواد (1389). بررسی رابطة میزان سرمایة اجتماعی با کیفیت زندگی سرپرستان خانوارها ساکن تهران. مجلة علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، شمارة 49، صفحات 29-1.
  22. زبیری، هدی، و کریمی­ موغاری، زهرا (1393). اثر انسجام اجتماعی بر توسعة اقتصادی. فصل‌نامة پژوهش­های رشد و توسعة اقتصادی، سال 4، شمارة 14، صفحات 62-39.
  23. زرافشانی، کیومرث، شرفی، لیدا، گراوندی، شهپر، و قبادی، پرستو (1392). بررسی اثرات توسعة گردشگری در ارتقای شاخص­های اقتصادی - اجتماعی نواحی روستایی (مورد مطالعه منطقة گردشگری ریجاب در استان کرمانشاه). فصل‌نامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، سال 2، شمارة 3، صفحات 134-119.
  24. سماکوش، سعید، خاکساری، علی، لطیفی، غلامرضا، و دامادی، محمد (1392). ارزیابی نقش گردشگری شهری در توسعة اقتصادی ـ محیطی شهر بابلسر. فصل‌نامة اقتصاد و مدیریت شهری، دورة 1، شمارة 3، صفحات 17-13.
  25. شارع­پور، محمود، رازقی، نادر، و غلامزاده، خلیل (1389). بررسی رابطۀ انواع اعتماد با اعتماد اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه مازندران. مجلة مطالعات اجتماعی ایران، دورة 4، شمارة 3، صفحات 40-53.
  26. شاهرخی ساردو، صالح، نوری­پور، مهدی، و پدرام، پیمان (1394). ارزیابی کیفیت زندگی مناطق روستایی با استفاده از تاکسونومی عددی (مورد مطالعه دهستان اسفندقه، شهرستان جیرفت). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دورة 11، شمارة 2، صفحات 47-31.
  27. قادری، احمد، و تقوی، نعمت (1392). بررسی رابطة سرمایة اجتماعی با کیفیت زندگی شهروندان شهر سقز. مطالعات جامعه­شناسی، دورة 5، شمارة 19، صفحات 126-111.
  28. قیومی، عباسعلی، میرجعفری، بهاره‎السادات، و نادری شهمیرزادی، معصومه (1393). بررسی رابطة سرمایة فرهنگی و اجتماعی با توانمندسازی کارکنان روابط عمومی. در دسترس در http://www.shara.ir>
  29. طیب­نیا سیدهادی، و محمدی، سعدی، و منوچهری، سوران (1395). تحلیل تأثیرات گردشگری بر کیفیت زندگی روستاییان (مطالعة موردی: بخش اورامان شهرستان سروآباد). مجلة پژوهش­ و برنامه­ریزی روستایی، سال 5، شمارة 1، صفحات 179-163.
  30. عنابستانی علی­اکبر، روستا، مجتبی، محمدی، سید عبدالرضا، و رفیعیان، سجاد (1394). تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در سکونتگاه­های روستایی (نمونه: بخش سیمکان، شهرستان جهرم). فصل‌نامة برنامه­ریزی منطقه­ای، دورة 5، شمارة 18، صفحات 100-75.
  31. عینالی، جمشید، فراهانی، حسین، و رومیانی، احمد (1392). ارزیابی نقش سرمایة اجتماعی در توسعة گردشگری روستایی با تأکید بر خانه­های دوم (مطالعة موردی: دهستان حصار ولیعصر شهرستان بوئینزهرا). مجلة برنامه­ریزی و توسعة گردشگری، دورة 2، شمارة 6، صفحات 75-74.
  32. غزانی، عزت­الله، بیژنی، مسعود، و چیذری، محمد (1395). نقش سرمایة اجتماعی در توسعة گردشگری طبیعی مردم‌نهاد از دیدگاه روستاییان استان مازندران. علوم ترویج و آموزش کشاورزی، دورة 12، شمارة 1، صفحات 69-53.
  33. محسنین، شهریار، و اسفیدانی، محمدرحیم (1393). معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی (آموزشی و کاربردی). تهران: انتشارات مؤسسة کتاب مهربان.
  34. محمدی­ یگانه، بهروز، چراغی، مهدی، و ولائی، محمد (1392). نقش گردشگری مذهبی در توسعة روستایی با تأکید بر کیفیت زندگی و سرمایة اجتماعی. نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 13، شمارة 30، صفحات 25-7.
  35. میرفردی، اصغر، مختاری، مریم، حیدری، علی، و دانش‌پذیر، هومان (1393). بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی برمیزان گرایش به ورود گردشگر (مورد مطالعه: یاسوج). مجلة برنامه­ریزی و توسعة گردشگری، سال 3، شمارة 10، صفحات 125-106.
  36. نعیمی، امیر، عطرچی، مهسا، و موسی‌پور، سیده ­کوثر (1395). تحلیل پیامدهای گردشگردی در مناطق کشاورزی و روستایی استان زنجان: دیدگاه کارشناسان. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی توسعة گردشگری پایدار مبتنی بر ظرفیت­های فرهنگی اقوام، گرگان، 27 بهمن‌ماه، صفحات 14-1.
  37. وصالی،‌ سعید، و توکل، مهدی (1391). بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی اجتماعی در شهر تهران. فصل‌نامة مطالعات شهری، سال 2،‌ شمارة 2، صفحات 220-197.
    1. Abdulhakim, R., Bdul Razak, N. A., & Ismail, R. (2010). Does social capital reduce poverty? a case study of rural households in Terengganu, Malaysia. European Journal of Social Sciences, 14(4), 556-566.
    2. Aall, C. (2014). Sustainable Tourism in Practice: Promoting or Perverting the Quest for a Sustainable Development? Sustainability, 6, 2562-2583
    3. Andereck, K. L., & Vogt, C. (2000). The relationship between residents’ attitudes toward tourism and tourism development options. Journal of Travel Research, 39, 27-36.
    4. Aref, F. (2011). The effects of tourism on quality of life: a case study of Shiraz, Iran. Life Science Journal, 8(2), 4-25.
    5. Baron, R., & Kenny, D. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1181.
    6. Bartlett, J., Kotrlik, J., & Higgins, C. (2001). Organizational research: Determining appropriation sample size in research. Information Technology, Learning and Performance Journal, 19(1), 43-50.
    7. Buckley, R. (2012). Sustainable tourism: Research and reality. Annal Tourism Research, 39, 528–546.
    8. Byrd E. T., Bosley, H. E., & Dronberger, M. G. (2009). Comparisons of stakeholder perceptions of tourism impacts in rural eastern North Carolina. Tourism Management, 30(5), 693-703
    9. Cascante, D. M. (2008). Consequences of tourism – based growth on rural communities’ quality of life: A comparative study of Liberia and Lafortuna, Costarica. Doctoral Dissertation, Pennsylvania State University, US.
    10. Dezsi, S., & Benedek, J. (2011). The role of rural tourism in the socio-economic diversification of rural space from Lapusului Land- Romania. International Journal of Systems Applications, Engineering & Development, 2(5), 198-207
    11. Fleischer, S. (2003). Rural tourism in Russia. Tourism Management, 18 (6), 367–369.
    12. Gao, B., Yang, S., Liu, X., Ren, X., Liu, D., & Li, N. (2018). Association between social capital and quality of life among urban residents in less developed cities of western China. Medicin,97,4.
    13. Hair, J., Ringle, C., & Sarstedt, M. (2013). Partial least squares structural equation modeling: rigorous applications, better results and higher acceptance. Long Range Planning, 46, 1-12.
    14. Hair, J., Black, C., Babin, J., & Anderson, E. (2010). Multivariate data analysis. USA: Prentice Hall Publisher.
    15. Høyer, K.G. (2000). Sustainable tourism or sustainable mobility? The Norwegian case. Journal of Sustainable Tourism, 8, 147–160.
    16. Frank, M., Mariapina, T., & Lucia, M. D. (2013). Social capital and governance for sustainable rural development. Studies in Agricultural Economics, 115, 104-110
    17. Jones, S. (2005). Community-based ecotourism: the significance of social capital. Annals of Tourism Research, 32(2), 303-324.
    18. Latkova, P., & Vogt, C. A. (2012). Residents’ Attitudes Toward Existing And Future Tourism Development In Rural Communities. Journal of TravelResearch, 51, 50-67.
    19. Macbeth, J., Carson, D., & Northcote, J. (2004). Social capital, tourism and regional development: SPCC as a basis for innovation and sustainability. Current Issues in Tourism, 7(6), 502-522.
    20. McGehee, H. G., Lee, S., O’Bannon, T. L., & Perdue, R. (2010). Tourism-related social capital and its relationship with other forms of capital. Journal of Travel Research, 49(4), 486-500.
    21. Nillson, J., Masud Rana, A. K. M., & Kabir, Z. N. (2006). Social capital and quality of life in the old age. Journal of Aging and Health, 18(3), 419-434.
    22. Nyamori, R. O., Lawrence, S. R., & Perera, H. B. (2012). Revitalizing local democracy: a social capital analysis in the context of a New Zeland local authority, Critical Perspectives on Accounting, 23(7), 572-594.
    23. Reeder, R. J., & Brown, D. M. (2005). Recreation, tourism, and rural well-being. U.S: Department of Agriculture, Economic Research Service.
    24. Pacione, M. (2003). Urban environmental quality and human wellbeing- a social geographical perspective. Landscape and Urban Planning, 66(1-2), 19-30.
    25. Paige, P. V., Christine, A., Vogt, Annette, M., & Rummel, J. (2015). Social network participation and coverage by tourism industry sector. Journal of Destination Marketing & Management, 4, 110–119.
    26. Park, D. B., Nunkoo, R., & Yoon, Y. S. (2015). Rural residents’ attitudes to tourism and the moderating effects of social capital. Tourism Geographies, 17(1), 112-133
    27. Pongponrat, K., & Chantradoan, N. J. (2012). Mechanism of social capital in community tourism participatory planning in Samu, Island Thailand. An International Multidisciplinary Journal of Tourism, 7(1), 339-349.
    28. Portes, A., & Vickstrom, E. (2011). Diversity, social capital and cohesion. Annual Review of Sociology, 37, 461-479.
    29. Ray, N., Das, Dillip K., Sengupta, P. P., & Ghosh, S. (2012). Rural tourism and its impact on socioeconomic condition: Evidence from West Bengal, India. Global Journal of Business Research, 6(2), 11-22.
    30. Requena, F. (2003). Social Capital, Satisfaction and Quality of Life in the Workplace. Social Indicators Research, 61, 331-360.
    31. Richard, J. (2013). Recreation, tourism and rural well-being. Washington, DC: US Department of Agriculture, Economic Research Service.
    32. Rimaz, S., Dastoorpoor, M., Vesali, S., Saipour, N., Nedjat, S., Sadeghi, M., & Merghati Khoei, E. (2015). Investigation of relationship between social capital and quality of life in female headed families. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran (MJIRI), 29(1), 981-991.
    33. Seunghwan, M., & Hyungjun, S. (2016). Which type of social capital matters for building trust in government? Looking for a new type of social capital in the governance era. Journal of Sustainability, 8(322), 1-15.
    34. Sharpley, R. (2014). Host perceptions of tourism: A review of the research. Tourism Management, 42, 37-49.
    35. Theofilou, P. (2013). Quality of life: definition and measurement. Europe’s Journal of Psychology, 9(1), 150-162.
    36. Wang, Y. (2006). Rural community participation in tourism development: case from Hanian province, China. Ph.D dissertation. University of Waterloo, Canada.
    37. Weibing, Z., Ritchie, B. J. R., & Echtner, Ch. M. (2011). Social capital and tourism entrepreneurship. Annals of Tourism Research, 38(4), 1570-1593.
    38. World Travel & Tourism Council (2018). Travel & Tourism Economic Impact 2018 World. The World Travel & Tourism Council, 2018 Annual research, United Kingdom, Available at: https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/regions-2018/world2018.pdf
    39. Yarkova, Y., & Stoykova, B. (2008). Sustainability of rural tourism in the smolyan municipality of Bulgaria. Trakia Journal of Sciences, 6(3), 31-40.
    40. Zhao, W., Ritchie, J. R. B., & Echtner, C. M. (2011). Social capital and tourism entrepreneurship. Annals of Tourism Research, 38(4), 1570-1593.
مجله علمی
دوره 5، شماره 4
دی 1397
صفحه 523-552

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار