سرمایۀ اجتماعی از منظر قرآن؛ مؤلفه‌ها، عوامل، راهبردها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانشجوی دورة دکتری، دانشکدة مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

3 دانشجوی دورة دکتری، دانشکدة الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

سرمایة اجتماعی از مفاهیم مهم در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی نوین و وجود آن از عناصر ضروری برای رسیدن به اهداف متعالی جامعه و انسجام اجتماعی است. از آنجا که قرآن منبع اصلی معارف اسلامی است، هدف اساسی این پژوهش بیان مؤلفه‌های قرآنی سرمایة اجتماعی و سپس یافتن عوامل علّی تاًثیرگذار، زمینه‌ای، مداخله‌گر، و راهبردهای آن بود. پژوهش حاضر، بر اساس نوع هدف بنیادی و به لحاظ روش کیفی و دارای رویکرد استقرایی است. در شناسایی مدل، از تکنیک داده‌بنیاد استفاده شد. پس از بررسی آیات مرتبط با موضوع، 56 کد برای سرمایة اجتماعی مد‌ّنظر یافت شد. بر اساس مدل ناهاپیت و گوشال مبانی سرمایة اجتماعی به سه بعد شناختی، ساختاری، و ارتباطی قابل تقسیم است. بعد از کاربست تکنیک داده‌بنیاد می‌توان گفت این مبانی نیازمند یک سری عوامل مهم‌اند که در صورت نبود آن‌ها سرمایة اجتماعی شکل نمی‌گیرد؛ که مهرورزی، تنش‌زدایی، حمایت اجتماعی، انسجام اجتماعی، هنجارگرایی، و ... مهم‌ترین عواملی هستند که با توجه به آموزه‌های قرآن می‌توانند باعث افزایش سرمایة اجتماعی شوند. در نهایت از مجموعة مؤلفه‌های قرآنی الگوی مفهومی ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. *قرآن کریم.

    1. احمدی،یعقوب؛ محمدی بلبان آباد،اسعد (1392). بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی(مورد مطالعه کارکنان گمرکات استان کردستان). علوم اجتماعی, 7(2), 153-178.
    2. افسری، علی (1391). «سرمایة اجتماعی در اسلام»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، س 4، ش 1، صص 101 ـ 118.
    3. پیران، پرویز و میرطاهر موسوى، ملیحه شیانى (1385). «کارپایة مفهومى و مفهوم‌سازى سرمایة اجتماعى با تاًکید بر شرایط ایران»، رفاه اجتماعى، س 6، ش 2.
    4. جعفری، محمد (1391). «طراحی الگوی تعالی سازمانی با رویکرد سرمایة اجتماعی در سازمان پلیس»، رسالة دکترا، دانشگاه علامه طباطبایی.
    5. حمیدی‌زاده، علی و زهرا کوچک‌زاده، فاطمه حاج‌کریمی (1396). «بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی بر نوآوری سازمانی با تأکید بر نقش میانجی استراتژی‏‌های دوگانۀ مدیریت دانش»، مدیریت سرمایة اجتماعی، د 4، ش 1، صص 75 ـ 94.
    6. خادم‌علی‌زاده، امیر و علی افسری (1395). «تأثیر آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی اسلام بر سرمایة اجتماعی مسلمانان جهان (با تأکید بر شاخص اعتماد تعمیم‌یافته)»، پژوهش‌های رشد و توسعة اقتصادی، د 6، ش 23، صص 45 ـ 58.
    7. خنیفر، حسین و ناهید مسلمی (1396). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی رویکردی نو و کاربردی، تهران، نگاه دانش.
    8. شکربیگی، نرگس و سهراب مروت، یارمحمد قاسمی (1395). «خوانش قرآنی از سرمایة اجتماعی با تأکید بر سورة حجرات»، دین و ارتباطات، س 24، ش 1، صص 67 ـ 103.
    9. شیروانی، علی‌رضا (1383). «سرمایة اجتماعی، اصل محوری توسعه»، تدبیر، س 15، ش 147، صص 16 ـ 22.
    10. صادقی، یوسف و حسین خنیفر (1394). «بررسی مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی اسلامی در نص و احادیث در رهگذر رابطة علم و دین»، مدیریت سرمایة اجتماعی، د 2، ش 3، صص 317 ـ 346.
    11. علوی، سید بابک (1380). «سرمایة اجتماعی»، تدبیر، س 12، ش 116.
    12. طباطبایی، سید محمدحسین (1417 ق). المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    13. کوهکن، علی‌رضا (1387). «مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی اسلامی»، راهبرد یاس، ش 17،صص 124 ـ 141.
    14. محمدی، حسین (1392). «سرمایة اجتماعی و برخی شاخص‌های مهم»، دومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
    15. مردوخ روحانی، احسان (1388). «بررسی رابطة رفاه اجتماعی و سرمایة اجتماعی در شهر سنندج»، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.

    16. الوانی، سید مهدی و میرعلی سیدنقوی (1381). «سرمایة اجتماعی: مفاهیم و نظریه‌ها»، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، ش 33 و 34، صص 3 ـ 26.

    17. Bolino, Mark C, William H. Turnley, & James M. Blood good (2002). citizenship behavior and the creation of social capital in organizations, Academy of management reviewVol. 27, N0.4, pp. 505-522.

    18. Durlauf, S. N. (2002). On the empirics of social capital. The economic journal, 112(483), pp. 459-479.

    19. Liao, J. & Welsch, H. (2005). Roles of social capital in venture creation: Key dimensions and research implications. Journal of small business management, 43(4), pp. 345-362.

    20. Lock Lee, L. (2005). Knowledge Management Tool and Techniques, Elsevier Butterworth Heinemann, pp. 123-130.

    21. McLean & McMillan (2009) The variety of social capital in welfare state regimes–a comparative study of 21 countries. European Societies, 8(1), pp. 27-57.

    22. R. hodes, Lok, Hung, & Fang (2008). Social capital at World Bank: strategic and operational Implications of the concept, social development strategy, World Bank.

    23. Saheb Zadeh, B. S., Ahmad, N., Abdullah, S., & Abdullah, H. (2010). The social capacity to develop a community. Current Research Journal of Social Science, 2(2).