شناخت و طبقه‌بندی ابعاد و نظریات تغییر در مداخلات توسعۀ اجتماع‌محور مبتنی بر ارتقای سرمایۀ اجتماعی در ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، دانشکدة مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استادیار، دانشکدة مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

3 استادیار، پژوهشکدة سیاست‌گذاری، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر، در مقابل جریان‌های رایج توسعة عمرانی و اقتصادی در ایران، توجه به جنبه‌های اجتماعی و انسانی توسعه ذیل گفتمان عمومی توسعة مردمی یا اجتماع‌محور قوت گرفته است. در این گفتمان، توجه به تقویت سرمایة اجتماعی با هدف توانمندسازی تشکل‌های مردمی و قرار گرفتن آن‌ها در محور توسعه مد نظر قرار می‌گیرد. در این مطالعة کیفی، پنج نمونة موردی از مداخلات توسعة اجتماع‌محور در ایران از طریق مصاحبة عمیق با دست‌اندرکاران اصلی آن‌ها بررسی شد. پس از کدگذاری متن مصاحبه‌ها و گزارش‌های مرتبط، با استفاده از روش تحلیل تم، ابتدا ابعاد این مداخلات استخراج و نمونه‌ها در هر بُعد مقایسه می‌شوند. سپس نشان داده می‌شود که مسائل مشترک توسعة اجتماع‌محور در ایران از چه جنسی است و چه تفاوتی با رویکردهای رایج در برنامه‌های توسعه در کشور دارد. در نهایت به این مهم پرداخته می‌شود که هر یک از پنج نمونه، با وجود شباهت‌ها، دارای مسئله و نظریة تغییر خاص خود هستند که پیش از این در پیشینة توسعة اجتماع‌محور به این تنوع در نظریات تغییر اشاره نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ازکیا، مصطفی؛ غلام‌رضا غفاری (1383). توسعة روستایی با تأکید بر جامعة روستایی ایران، تهران، نی.
اسدی، زینب؛ عیسی پوررمضان؛ نصرالله مولایی هشجین (1395). «نقش مشارکت در توسعة روستایی بخش خشک‌بیجار شهرستان رشت»، اقتصاد فضا و توسعة روستایی، د 15، ش 1، صص 61 ـ 83.
بریمانی، فرامرز؛ حمید جلالیان؛ وحید ریاحی؛ مرتضی مهرعلی‌تبار فیروزجایی (1395). «بررسی ابعاد اثربخشی سازمان‌های مالی اجتماع‌محور بر توسعة اجتماعی‌ــ اقتصادی نواحی روستایی»، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، د 8، ش 2، صص 195 ـ 228.
تقی‌لو، علی‌اکبر؛ ناصر سلطانی؛ احمد آفتاب (1395). «پیشران‌های توسعة روستاهای ایران»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، د 20، ش 4، صص 1 ـ 28.
رضوانی، محمدرضا؛ سید علی بدری؛ محمد سلمانی؛ بهروز قرنی آرانی (1388). «تحلیل عوامل مؤثر بر الگوی مشارکتی توسعة روستایی (مطالعة موردی: حوضة آبخیز حبله‌رود)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، د 42، ش 69، صص 67 ـ 86.
رفیع‌پور، فرامرز (1376). توسعه و تضاد، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ــــــــــــ (1393). دریغ است ایران که ویران شود، تهران، شرکت سهامی انتشار.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ حمدلله سجاسی قیداری؛ جمشید عینالی (1386). «نگرشی نو به مدیریت روستایی با تأکید بر نهادهای تاثیرگذار»، روستا و توسعه، د 10، ش 2، صص 1 ـ 30.
عنبری، موسی (1395). «بختک توسعه و خواب ناآرام آبادی ما»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، د 5، ش 1، صص 171 ـ 187.
فرهادی، مرتضی (1388). انسان‌شناسی یاریگری، تهران، ثالث.
قرنی آرانی، بهروز (1393). «بررسی نقش برنامه‌ریزی مشارکتی در کاهش فقر روستایی به روش کیفی (مطالعة موردی: روستای لزور)»، پژوهش‌های روستایی، د 5، ش 3، صص 467 ـ 488.
References
Anbari, M. (2016). “Nightmare of ‘Development’ and Rural Disquietˮ, Social Studies and Researches in Iran. 5(1), pp. 171-187. (In Persian)
Asadi, Z., Pourramazan, E., & Molayee Hashtchin, N. (2016). “The role of participation in rural development Khoshkbijari the city of Rasht”, Quarterly Journal of Space Economy & Rural Development, 15(1), pp. 61-83. (In Persian)
Azkia, M. & Ghaffari, G. (2004). Rural Development with an Emphasis on Iranian Rural Society, Tehran, Iran: Nashre Ney. (In Persian)
Barimani, F., Jalalian, H., Riyahi, V., & Mehralitabar, M. (2016). “Examining the efficiency of community-based financial organizations on socio-economic developmentˮ, Journal of Sociology of Social Institutions, 8(2), pp. 195-228. (In Persian)
Berger, P. L. & Luckmann, T. (1967). The social construction of reality, Garden City: Doubleday.
Bhattacharyya, J. (2004). “Theorizing community development”, Community Development, 34(2), pp. 5-34.
Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgment of taste (R. Nice, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative research in psychology, 3(2), pp. 77-101.
Eftekhari, A. R., Sadjasi Qidari, H., & Eynali, J. (2007). “A New Perspective to Rural Management with an emphasis on influencing institutionsˮ, Village and Development, 10(2), pp. 1-30. (In Persian)
Emery, M. & Flora, C. (2006). “Spiraling-up: Mapping community transformation with community capitals framework”, Community development, 37(1), pp. 19-35.
Eyben, R., Kidder, T., Rowlands, J., & Bronstein, A. (2008). “Thinking about change for development practice: a case study from Oxfam GB”, Development in practice, 18(2), pp. 201-212.
Farhadi, M. (2009). Anthropology of Cooperation, Tehran, Iran: Saales. (In Persian)
Frank, F. & Smith, A. (1999). “The community development handbook”, Ottawa: Human Resources Development Canada.
Gandy, K., King, K., Streeter Hurle, P., Bustin, C., & Glazebrook, K. (2016). Poverty and decision-making: How behavioural science can improve opportunity in the UK, The Behavioural Insights Team (BIT).
Gharani Arani, B. (2014). “Study of Role of Participatory Planning on Rural Poverty Alleviation (Lazur); A Qualitative Method”, Journal of Rural Research, 5(3), pp. 467-488. (In Persian)
Golden, S. D. & Earp, J. A. L. (2012). “Social ecological approaches to individuals and their contexts twenty years of health education & behavior health promotion interventions”, Health Education & Behavior, 39(3), pp. 364-372.
Habibi, N. (2014). Economic Legacy of Mahmud Ahmadinejad, Crown Center for Middle East Studies, Brandeis University.
Harriss, J. (2002). Depoliticizing development: The World Bank and social capital, Anthem Press.
Howard, J. & Wheeler, J. (2015). “What community development and citizen participation should contribute to the new global framework for sustainable development?”, Community Development Journal, 50(4), pp. 552-570.
Israel, B. A., Schulz, A. J., Parker, E. A., & Becker, A. B. (1998). “Review of community-based research: assessing partnership approaches to improve public health”, Annual review of public health, 19(1), pp. 173-202.
Katouzian, M. A. (1974). “Land reform in Iran a case study in the political economy of social engineering”, The Journal of Peasant Studies, 1(2), pp. 220-239.
Kilpatrick, S., Field, J., & Falk, I. (2003). “Social capital: An analytical tool for exploring lifelong learning and community development”, British educational research journal, 29(3), pp. 417-433.
Majd, M. G. (1987). “Land reform policies in Iran”, American Journal of Agricultural Economics, 69(4), pp. 843-848.
Mansuri, G. & Rao, V. (2004). “Community-based and-driven development: A critical review”, The World Bank Research Observer, 19(1), pp. 1-39.
Mansuri, G. & Rao, V. (2013). Localizing Development: Does participation work?, The World Bank.
Mathie, A. & Cunningham, G. (2003). “From clients to citizens: Asset-based community development as a strategy for community-driven development”, Development in practice, 13(5), pp. 474-486.
McLeroy, K. R., Norton, B. L., Kegler, M. C., Burdine, J. N., & Sumaya, C. V. (2003). “Community-based interventions”, American Journal of Public Health, 93(4), pp. 529-533.
Merzel, C. & D’Afflitti, J. (2003). “Reconsidering community-based health promotion: promise, performance, and potential”, American journal of public health, 93(4), pp. 557-574.
Mills, A. J., Durepos, G., & Wiebe, E. (Eds.). (2010). Encyclopedia of case study research: L-Z; index (Vol. 1), Sage.
Mintzberg, H. (2009). “Rebuilding companies as communities”, Harvard business review, 87(7/8), pp. 140-143.
Murphy, J. W. (2014). Community-based interventions: Philosophy and action, Springer Science & Business Media.
OECD (2001). Best Practices in Local Development, OECD Publishing, Paris.
Peredo, A. M. & Chrisman, J. J. (2006). “Toward a theory of community-based enterprise”, Academy of Management Review, 31(2), pp. 309-328.
Putnam, R. D., Leonardi, R., & Nanetti, R. Y. (1993). Making democracy work: Civic traditions in modern Italy, Princeton university press.
Rafipoor, F. (1997). Modernization and Conflict: An Attempt Toward the Analysis, Tehran, Iran: Sahami Enteshar. (In Persian)
Rafipoor, F. (2014). Darigh Ast Iran ke Viran Shavad, Tehran, Iran: Sahami Enteshar. (In Persian)
Rezvani, M. R., Badri, A., Salmani, M., & Qarani Arani, B. (2009). “Analyzing Effective Factors on Participatory Rural Development Model (Case Study: Hableh River Catchment Area)”, Human Geography Research Quarterly, 42(4), pp. 67-86. (In Persian)
Rosato, M. (2015). “A framework and methodology for differentiating community intervention forms in global health”, Community Development Journal, 50(2), pp. 244-263.
Sandfort, J. R. & Bloomberg, L. (2012). “InCommons: supporting community-based leadership”, Community Development, 43(1), pp. 12-30.
Taghilo A., Soltani N., & Aftab A. (2016). “Propellants of rural development in Iran”, Journal of Spatial Planning, 20(4), pp. 1-28. (In Persian)
Watkins, M. & Shulman, H. (2008). Toward psychologies of liberation, New York: Palgrave Macmillan.
Weick, K. E. (1976). “Educational organizations as loosely coupled systems”, Administrative Science Quarterly, 21(1), pp. 1–19.