مبانی ضمانت اجرای نقض حقوق رقابت بر اساس گفتمان فقهی به مثابه سرمایه اجتماعی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکدة حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

به دلیل تعارض منافع و رواج روحیة افزون‏طلبی در روابط انسانی و کشاکش دائمی برای کسب سود بیشتر، ایجاد ضمانت اجرای مناسب و کارآمد در همة نظام‏های حقوقی مد نظر قرار گرفته ‏است. این نکته از شاخص‏های مهمِ وضع مقررات و تنظیم‏گری در حوزة فعالیت‏های بازرگانی نیز محسوب می‏شود. هر چه این ضمانت اجرا با نیروهای کنشگر در عرصة اجتماعی و هنجارهای فرهنگی و به‏ویژه ضوابط فقهیِ مورد پذیرش جامعه هماهنگ‏تر باشد قواعد حقوقی و مقرراتِ منطبق با این هنجارها، با تقارن دو عنصر «مشروعیت» و «مقبولیت»، به مثابة سرمایه‏ای اجتماعی و به منزلة نقطه‌ای قابل اتکا و عاملی برای اعتماد بازرگانان قرار خواهد گرفت. برعکس، در جایی که این عوامل رفتارهای متناقض را نتیجه دهند کاهش اعتماد به مقررات و تنظیم‏گری دولت، تعارض‏های رفتاری فعالان بازار، روی‌گردانی از مقررات و تمرد از قانون، و در نهایت گسست در روابط اقتصادی و تجاری ایجاد می‌شود و بین سیستم حقوقی و رفتارهای اجتماعی تضادهای عمیق شکل می‏گیرد و به کاهش یا از دست رفتن سرمایة اجتماعی مرتبط با قوانین خواهد انجامید. در واقع، بنیان‌گذاری قوانین حاکم بر جامعه بر مبنای فقه اسلامی و تبیین احکام قانونی با توجه به مبانی فقهی در جامعة اسلامی از سرمایه‌های اجتماعی ارزشمندی است که نباید از سوی متصدیان حکومتی مورد غفلت قرار گیرد. نگاه مقصدگرایانه به احکام قانونی در نظام اسلامی و تحلیل موازین قانونی با نگاه به کرامت انسانی و حقوق بشر مورد تأکید در فقه اسلامی هم مبتنی بر متدولوژی خاص فقه اسلامی است هم به تبیین و بازخوانی حقوق اسلامی کمک می‌کند. این نگاه در حقوق رقابت و رویه‌های ضد رقابتی مشروعیت و مقبولیت قواعد حقوقی را افزایش می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اصفهانی، شیخ محمد حسین، (1409)، الاجاره، قم: موسسه النشر الاسلامی.
انصاری، شیخ  مرتضی،(1422)، فرائد الاصول،ج 3، چ8، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
-------------------------، (1415)، المکاسب، ج 5، قم: انتشارات مجمع الفکر الاسلامی.
-------------------------، (1430)، المکاسب، ج 1، قم: سماء قلم.
-------------------------، (1414)  رسائل الفقهیه، قم: انتشارم مجمع الفکر الاسلامی.
آخوند خراسانی،محمدکاظم،(1431)، کفایه الاصول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
آهنگران،محمد رسول، (1396) بازپژوهشی نظم عمومی در فقه امامیه و حقوق ایران، چ 1،تهران: ادانشگاه تهران.
باقی زاده، محمد جواد، امیدی فرد، عبدالله، (1393)، ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه، فصلنامه علمی-پژوهشی شیعه شناسی، سال دوازدهم، شماره چهل و هفت، 169-200.
بهرامی احمدی،حمید،(1377)، سوء استفاده از حق مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام های حقوقی،چ 3 ،تهران: انتشارات اطلاعات.
تونی،فاضل،(1415)،  الوافیه فی الاصول الفقه، چ 2، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
حائری یزدی،مهدی،(1395) حکمت و حکومت،  ویراش سوم ، کتاب الکترونیکی.
خویی، ابوالقاسم،(1417)، مصباح الفقاهه، ج 5،قم: انصاریان.
راسخ،محمد، (1392)، حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفه حقوق، چ 1، تهران: نشر نی.
رحمتی، مهشید، (1396)،تحلیل مبانی حقوقی منع انحصار و تسهیل رقابت در ایران واتحادیه اروپا، فصلنامه مطالعات حقوق، شماره یازده پیاپی، 438-448.
رحیمی نژاد، اسماعیل،(1390) نگرش اسلامی به کرامت انسانی، مجله معرفت حقوقی، سال اول، شماره 20.
رهبرپور، محمدرضا،(1389)، حفظ نظام و اختلال نظام تحلیلی مفهومی، مجموعه مقالات بزرگداشت دکتر ابوالقاسم گرجی،  نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
ساعدی،جعفر،(1381)، تبعیت احکام از مصالح و مفاسد، مجله فقه اهل بیت، شماره بیست و نه،108-161.
صدر،سید محمد باقر،(1420)، لاضرر و لاضرار، قم: دار الصادقین للطباعه و النشر.
طوسی،محمد بن حسن، التبیان فی التفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
علی دوست، ابوالقاسم، (1394)، فقه و مصلحت، چ 2، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
علیزاده،عبدالرضا،(1394)، مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق، چ 3، تهران: انتشارات سمت.
غفاری فارسانی، بهنام، (1393)، حقوق رقابت و ضمانت اجراهای مدنی آن، چ 1، تهران: نشر میزان.
قنواتی،جلیل، جعفری هرندی، مهشید،(1394)، بررسی دامپینگ و مقابله با آن در نظام حقوقی اسلام و ایران، پژوهش های فقهی، دوره یازدهم،شماره 3.
کاتوزیان، ناصر، (1395)، فلسفه حقوق، ج 1، چ 8،تهران: شرکت سهامی انتشار.
 لوی برول،هانری،(1388)،جامعه شناسی حقوق،(ترجمه سید ابوالفضل قاضی"شریعت پناهی")، چ11،تهران:میزان
محبی،محمد تقی،(1394)،موضوع شناسی عنصر زمان در فقه معاملات، چ1، تهران: دانشگاه امام صادق.
محقق داماد، سید مصطفی، (1393) تحصیل نامشروع مال در حقوق اسلامی، چ 1،تهران: نشر علوم اسلامی.
مصطفوی،سیدکاظم،(1386ماهیت حکم،مجله دانشکده حقوق علوم سیاسی دانشگاه تهران،دوره 39،شماره1. 
مقداد،فاضل،(1384)،کنز العرفان فی فقه القرآن،جلد دوم،تهران:منشورات المکتبه المرتضوی اللإحیاءالآثار
منتظری، حسینعلی،(1415)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه‌الدوله الاسلامیه، ج 2، قم: نشر تفکر.
موسوی،سیدصادق، ملایی،مهدی،(1396)، روش شناسی ضمانت اجرای مطلوب قرارداد در نظام جمهوری اسلامی ایران، مجله مجلس و راهبرد، سال 24،شماره  نود، 207-236.
نائینی،میرزا محمد حسین،(1373)،منیه الطالب، تهران: المکتبه المحمدیه.
نراقی، احمد بن محمد مهدی، (1375)، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نظری،نصرالله، (1395)، ارزش ها و هنجارها مطلوب اجتماعی از منظر اسلام، چ 1،قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه قم.
References
Akhund Khorasani, Mohammad Kazem, (1431), Kefaya al-Osul, Qom: Al-Bayt.(in Persian)
Isfahani, Sheikh Mohammad Hussein, (1409), rent, Qom: Islamic Publishing Institute.(in Persian)
Ansari, Sheikh Morteza, (1414) Treatises on Jurisprudence, Qom: Published by the Islamic Thought Association (in Persian).
-----------------------------, (1422), Faraid al-Osul, vol. 3, Qom: Islamic Thought Association.(in Persian)
-----------------------------, (1430), Al-Makasib, vol. 1, Qom: Sama Qalam(in Persian).
-----------------------------, (1415), Al-Makasib, vol. 5, Qom: Publications of the Islamic Thought Association.(in Persian)
Ahangaran, Mohammad Rasoul, (2017) Researching Public Order in Imami Jurisprudence and Iranian Law, Ch 1, Tehran: Tehran University.(in Persian)
Baghizadeh, Mohammad Javad, Omidifard, Abdullah, (2014), The Necessity of Preserving the Order and Preventing Disorder in Imamiyya Jurisprudence, Quarterly Journal of Shiite Studies, Twelfth Year, No. Forty-seven, 169-200. (in Persian)
Bahrami Ahmadi, Hamid, (1998), Abuse of the Right: Comparative Study in Islamic Law and Other Legal Systems, Tehran: Information Publications. (in Persian)
Tony, Fadhil, (1415), Alvafiah fi losool, Qom: Islamic Thought Association. (in Persian)
Haeri Yazdi, Mehdi, (2016) Wisdom and Rule, third edition, e-book. (in Persian)
Khuii, Abu al-Qasim, (1417), Mesbah ol-Feqahah, vol. 5, Qom: Ansarian. (in Persian)
Rasekh, Mohammad, (2013), Rights and interests: essays in jurisprudence and philosophies of rights and values, Tehran: Ney Publishing. (in Persian)
Rahmati, Mahshid, (2017), Analysis of foundations of Monopoly Prohibition and Competition Facilitation in Iran and the European Union, Quarterly Journal of Legal Studies, No. 11, 438-448. (in Persian)
Rahimi Nejad, Ismail, (2011) Islamic Attitude towards Human Dignity, Journal of Legal Knowledge, First Year, No. 20. (in Persian)
Rahbarpour, Mohammad Reza, (2010), Concept Analysis of keeping order and disruption of public order, Collection of Articles in Honor of Dr. Abolghasem Gorji, Publication of the Association of Cultural Works and Honors of Iran. (in Persian)
Saedi, Jafar, (2002), subjection of rules to benefits (masaleh) and corruptions(mafased), Ahl al-Bayt jurisprudence magazine, number twenty-nine, 108-161. (in Persian)
Sadr, Sayyid Muhammad Baqir, (1420), La zarar and La zerar, Qom: Dar al-Sadiqin for printing and publishing. (in Persian)
Tusi, Muhammad ibn Hassan, Al-Tibyan Fi Al-Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi. (in Persian)
. Ali Doust, Abolghasem, (2015), Jurisprudence and Expediency, Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought. (in Persian)
Alizadeh, Abdolreza, (2015), Fundamentals of Social Approach to Law, Tehran: Samat Publications. (in Persian)
Ghaffari Farsani, Behnam, (2014), Competition Law Its Civil Remedies, Tehran: Mizan Publishing.
Qanavati, Jalil, Jafari Harandi, Mahshid, (2015), Analysis of Dumping in Islamic Jurisprudence and Iranian Legal System, Jurisprudential Research, Volume 11, Number 3.
Katouzian, Nasser, (2016), Philosophy of Law, Vol. 1, Tehran: Anteshar Co. (in Persian)
Levy Bruhl, Henry, (2009), Sociology of Law, (translated by Seyyed Abolfazl Ghazi "Shariat Panahi"), Tehran: Mizan(in Persian).
Mohebbi, Mohammad Taghi, (2015), Subjectology of the Time element in Jurisprudence of Transactions, Tehran: Imam Sadegh University. (in Persian)
Mohaghegh Damad, Seyed Mostafa, (2014) Study of Obtaining Illegal Property in Islamic law, Tehran: Islamic Sciences Publishing(in Persian).
Mostafavi, Seyed Kazem, (2007), The Nature of Verdict, Journal of the Faculty of Political Science, University of Tehran, Volume 39, Number 1. (in Persian)
Miqdad, Fadhil, (2005), The Treasure of Mysticism in the Fiqh of the Qur'an, Volume II, Tehran: Publications of the Mortazavi Library for the Revelation of Works(in Persian).
Montazeri, Hossein Ali, (1415), Studies in guardianship of Islamic jurist (vilayah alfaqih) and juricprudence of islamic state, vol. 2, Qom: Tafkar publication. (in Persian)
Mousavi, Seyed Sadegh, Mollai, Mehdi, (2017), A Methodology on Appropriat “Contract Sanction” in the Legal System of the Islamic Republic of Iran, Journal of Parliament and Strategy, Vol. 24, No. 90, 207-236. (in Persian)
Naiini, Mirza Mohammad Hussein, (1373), Monyah attalib, Tehran: Al-Muktabah Al-Muhammadiyah. (in Persian)
Naraghi, Ahmad Ibn Mohammad Mahdi, (1375), Awaid al-Ayyam fi Bayan Qawa'd al-Ahkam and ammunition for issues of Halal and Haram, Qom: Qom Seminary Islamic Propaganda Office. (in Persian)
Nazari, Nasrollah, (2016), Values ​​and socially desirable norms from the perspective of Islam, Qom: Qom Islamic Propaganda Office. (in Persian)