مقایسة جامعه‌شناختی تأثیر سرمایة اجتماعی برکیفیت ‌زندگی سالمندان سنتی و مدرن (مورد مطالعه: سالمندان شهر رشت)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران‌مرکزی، تهران- ایران

چکیده

کیفیت ‌زندگی سالمندان از دغدغه‌های اساسی امروز جامعه‌شناسان و بخش عمده‌ای از شاخص‌های زندگی ‌اجتماعی است. بررسی جامعه‌شناختی تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت ‌زندگی سالمندان می‌تواند موجب برنامه‌ریزی نوین و اصلاحات ضروری در بهینه‌سازی سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های کشور شود. هدف از این پژوهش مقایسة جامعه‌شناختی تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت ‌زندگی سالمندان ‌سنتی و مدرن بود. این مطالعه به صورت پیمایشی و با نمونه‌گیری‌ تصادفی از سالمندان شهر رشت انجام شد. روایی با استفاده از روش تحلیل‌ عاملی تأییدی و پایایی به وسیلة آلفای کرونباخ بررسی و تأیید شد. با استفاده از آزمون کلموگروف‌ـ اسمیرنف، ضمن بررسی نرمال ‌بودن متغیرها، به مدل رگرسیون خطی چندمتغیره پرداخته شد و با استفاده از رگرسیون گام‌‌به‌گام، با حذف متغیرهای کم‌اثر و حفظ متغیرهای با اثر معنا‌دار، یک مدل رگرسیون ‌خطی تعدیل‌یافته برای کیفیت ‌زندگی سالمندان به دست آمد. مقایسة دو گروه از سالمندان ‌سنتی و مدرن نشان می‌دهد از دیدگاه سالمندان مدرن تغییرشکل ‌خانواده، مشارکت ‌اجتماعی، شهرنشینی، اشتغال‌ زنان، سرمایة فرهنگی، شکاف ‌نسلی، ارزشمند ‌بودن جوانی، تغییرات ‌‌اجتماعی، و تکنولوژی به‌ترتیب بیشترین تأثیر مثبت را بر کیفیت ‌زندگی سالمندان می‌گذارند. اما، از دیدگاه سالمندان ‌سنتی متغیر معنویت و سرمایة اجتماعی و در مرحلة بعد متغیر مشارکت‌ اجتماعی و حمایت‌ دولتی بیشترین تأثیر مثبت را بر کیفیت‌ زندگی ‌آن‌ها می‌گذارند. یافتـه‏هـای ایـن پـژوهش مـی‏توانـد در حرکت نهادها و سازمان‏ها در توجه بیشتر به سرمایه‌های ‌اجتماعی مؤثر واقع شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزادارمکی ، تقی؛ غلام‌رضا غفاری (1391). جامعه‌شناسی در ایران، سازمان انتشارات جهاد‌ دانشگاهی.
آزادرمکی، تقی (1376). «بررسی نظریة نوسازی: مطالعة موردی دربارة تقدیرگرایی فرهنگی در ایران»، نشریة میان‌رشته‌ای فرهنگ، ش 22 و 23، صص 191 ـ 208.
استونز، راب (1379). متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، مترجم: مهرداد میردامادی، تهران، مرکز.
اسماعیل‌زاده، خالد (1386). «بررسی پدیدة سالمندی»، پیام توانبخـشی سالمند، س 4، ش 10.
اکبری، امین (1383). «نقش سرمایة اجتماعی در مشارکت، بررسـی تـأثیر سـرمایة ‌اجتمـاعی بـر مـشارکت سیاسـی»، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة علوم ‌اجتماعی، دانشگاه تهران.
ال‌میشارا، برایان و همکاران (1365). روا‌ن‌شناسی پیری، مترجم: حمزه گنجی و همکاران، تهران، اطلاعات.
الوانی، مهدی (1378). دانش مدیریت، تهران، نی.
بوند، جان؛ لین کورنر (1389). کیفیت ‌زندگی و سالمندان، مترجم: سید حسین محققی‌کمال،تهران، دانژه.
پهلوان، منوچهر و همکاران (1385). «بررسی و مقایسة ویژگی‌ها و ارزش‌های سالخوردگان و نوجوانان»، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای سالمندی و سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، صص 147 ـ 167.
تاج‌بخش، کیان؛ فرانسیس فوکویاما؛ جیمزسمیوئل کلمن؛ رابرت پانتام؛ مایکل ولکاک؛ کلاوس افه؛ آلهاند پورتس؛ پیر بوردیو (1389). سرمایة اجتماعی، اعتماد، دموکراسی، و توسعه، مترجم: افشین خاکباز و حسن پویانی، تهران، شیرازه.
تاج‌مزینانی، علی‌اکبر و همکاران (1390). مرور ادبیات دربارة وضعیت جوانان در ایران و تعیین موضوعات اولویت‌دار در ارتباط با جوانان کشور، انتشارات نمایندگی یونیسف در ایران.
توسلی، غلام‌حسین (1383). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، سمت.
رفعتی، نرگس (1382). «بررسی کیفیت ‌زندگی و عوامل مؤثر بر آن در سالمندان 65 ساله و بالاتر ساکن آسایشگاه خیریة کهریزک»، تهران، دانشگاه علوم ‌پزشکی شهید بهشتی.
روحانی، ح (1388). «درآمدی بر نظریة سرمایة فرهنگی»، راهبرد، س 18، ش 53، صص 7 ـ 35.
ریاحی، محمداسماعیل (1387). «مطالعة تطبیقی موقعیت و جایگاه ‌سالمندان در جوامع گذشته و معاصر»، سالمند، س 3، ش 9 و 10، صص 10 ـ 21.
شارع‌پور، محمود (1380). ابعاد و کارکردهای سرمایة اجتماعی و پیامدهای حاصل از فرسایش آن، بررسی مسائل ‌اجتماعی ایران، تهران، انتشارات پیام نور.
شارع‌پور، محمود و همکاران (1381). «رابطة سرمایة فرهنگی با هویت اجتماعی جوانان، مطالعة موردی: شهر تهران»، نامة علوم اجتماعی، ش 20، صص 133 ـ 147.
عشقی‌پور، مجتبی (1370). مشکلات دوران پیری، تهران، مهتاب و معین.
الکاک، پیت،  می، مارگارت ، راولینگسون، کارن  (1391). مرجع سیاست‌گذاری اجتماعی، مترجم: علی‌اکبر تاج‌مزینانی و محسن قاسمی و مرتضی قلیچ، تهران، نشر امام صادق(ع)، ج 2.
کرلینجر، فرد (1377). رگرسیون چندمتغیری در روش رفتاری، مترجم: حسن سرایی، مرکز نشر دانشگاهی تهران.
کریمی، یوسف (1382). روان‌شناسی اجتماعی، تهران، ارسباران.
کلدی، علی‌رضا و همکاران (1383). «مسائل و مشکلات جسمانی، اجتماعی، و روانی سالمندان منطقة 13 تهران»، رفاه اجتماعی، س 4، ش 14، ص 222 ـ 244.
کوهن، بروس؛ محسن ثلاثی (1394). درآمدی بر جامعه‌شناسی،  تهران، توتیا.
ماجدی، سید مسعود؛ عبدالعلی لهسایی‌زاده (1385). «بررسی رابطة بین متغیرهای زمینه‌ای، سرمایة اجتماعی، و رضایت از زندگی: مطالعة موردی در روستاهای استان فارس»، نشریه روستا و توسعه، د 9، ش 4، صص 91 ـ 135.
مثنوی، عطاالله (1371).  علل سپردن سالمندان به آسایشگاه‌های سالمندی تهران، دانشگاه علوم پزشکی و توان‌بخشی.
محسنی تبریزی، علی‌رضا (1375). «بیگانگی مانعی برای مشارکت و توسعة ملی، بررسی رابطة میان بیگانگی و مشارکت‌ اجتماعی‌ـ سیاسی»، نامة پژوهش فصلنامه، پژوهشها‌ی فرهنگی، ش 1، مرکز پژوهش‌های بنیادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
محسنی، منوچهر و همکاران (1382). رضایت اجتماعی در ایران، تهران، آرون.
میرزایی، محمد؛ سعدالله دارابی؛ میترا باباپور (1396). «سالخوردگی جمعیت در ایران و هزینه‌های رو به افزایش بهداشت و درمان»، سالمند، د 12، ش ،2.، صص 156-169.
نوربالا، احمدعلی (1390). «سلامت روانی‌ـ اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، ویژه‌نامة بهداشت روان، ج 17، ش 2.، صص 151-156.
نوغانی، محسن (1378). «کیفیت ‌زندگی شهروندان و رابطة آن با سرمایة اجتماعی در مشهد»، علوم ‌اجتماعی، دانشکدة ادبیات و علوم‌ انسانی، مشهد.، ش بهار و تابستان، د 5، ش 1، صص 111-140.
References
Akbari, Amin (2004). “The Role of Social Capital in Participation, A Study of the Effect of Social Capital on Political Participation”, Master's Thesis, Faculty of Social Sciences, University of Tehran. (in Persian)
Al-Wani, Mahdi (1999). Quarterly Journal of Management Knowledge, Ney Publishing. (in Persian)
Armaki-Azad, Taghi; Gholamreza Ghaffari (2012). Sociology in Iran, Jihad Daneshgahi Publishing Organization. (in Persian)
Beck, et al (1989). Mental heath Phychiatric Nursing, second, St: Louis Washinngton D.C. co.
Bourdieu (1986). The Forms of Capital, The Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. J. Richardson (EDS), New York, Greenwood Press, 241-258.
Coleman, James S. & Thomas Hoffer (1987). Public and Private High Schools, New York: Basic Books.
Cohen, Bruce & Mohsen Thalasi (2015). An Introduction to Sociology, Vaziri. (in Persian)
Kabir, M. “Demographic and Economic consequences of aging in Bangladeh”, www.cpd-Bangladesh,Org/publications/cunfpa3.html, 2004.
Kerlinger, Fred (1998). Multivariate regression in behavioral methods, Translated by Hassan Sarai, Tehran University Publishing Center. (in Persian)
Ismailzadeh, Khalid (2007). “Investigating the phenomenon of aging”, Quarterly Journal of Aging Rehabilitation Message, Year 4, No. 10. (in Persian)
KIm Daniel, Kawachi Ichiro. US state level social capital and health related quality of life: multilevel evidence of main, mediating, and modifying effects. Annals of Epidemiology, 2007, 17, pp. 258–269.
Laroche, Mireille, Marcel Merette, & Yu Lan (2005). Measuring and Projecting Human Capital for Men and Women, Mimeo.
Le V Hoi, Nguyen TK Chuc, Lars Lindholm (2010). Health-related quality of life,and its determinants, among older people in rural Vietnam, Hoi et al. BMC Public Health, 10: 549, http://www.biomedcentral.com/1471-2458/10/549.
Mohseni-Tabrizi, Alireza (1996). Alienation is an obstacle to national participation and development, examining the relationship between alienation and socio-political participation, Quarterly Research Letter, Cultural Research, No. 1, Center for Fundamental Research, Ministry of Culture and Islamic Guidance. (in Persian)
Majidi, Seyed Massoud & Abdolali Lahsaeizadeh (2006). “Investigating the Relationship between Field Variables, Social Capital and Life Satisfaction: A Case Study in the Villages of Fars Province”, Vol. 9, No. 4, pp. 91-135. (in Persian)
Noorbala, Ahmad-Ali (2011). “Psychosocial Health and Strategies for Improving It”, Mental Health Special Issue, Vol. 17, No. 2. (in Persian)
Noghani, Mohsen (1999). “Quality of life of citizens and its relationship with social capital in Mashhad”, social sciences (Mashhad School of Literature and Humanities). (in Persian)
Rafati, Narges (2003). “Investigating the quality of life and the factors affecting it in 65-year-old and older residents of Kahrizak Charity Hospital”, Tehran, Shahid Beheshti University of Medical Sciences. (in Persian)
Riahi, Mohammad-Esmaeil (2008). “A Comparative Study of the Status and Position of the Elderly in Past and Contemporary Societies”, Elderly Journal, Third Year, Ninth and Tenth Issues, pp. 10-21. (in Persian)
Sharepour, Mahmoud (2001). Dimensions and Functions of Social Capital and the Consequences of Its Erosion, A Study of Social Issues in Iran, Authors Group, Tehran, Payame Noor Publications. (in Persian)
Stones, Rob (2000). Great Sociological Thinkers, translated by Mehrdad Mirdamadi, Markaz Publishing. (in Persian)
Tajbakhsh, Kian, Francis Fukuyama, Jamesmiel Coleman, Robert Pantam, Michael Velcak, Klaus Afe, Alejand Ports, Pierre Bourdieu (2010). Social Capital, Trust, Democracy and Development, translated by Afshin Khakbaz and Hassan Pouyani, Tehran, Shirazeh. (in Persian)
Theobald, Hildegard (2005). Social exclusion and care for the elderly: Theoretical concepts and changing realities in European welfare states, WZB Discussion Paper, No. SP I 2005-301, available at: http://enconstor.eu/bitsteam/10419/47367/1/482174676.pdf
Tavassoli, Gholam-Hossein (2004). Sociological Theories, Samat Publications, Tehran.
World Health Organization (2011). Global health and ageing. Geneva: World Health Organization.