هم‌افزایی نهادی و سرمایة اجتماعی؛ نقش هم‌افزایی نهادی در مدیریت منطقة کلان‌شهری تهران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، تهران، ایران

2 گروه حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

هم‏افزایی نهادی به مثابة بذر سیاست‏های مشارکتی و مقوّم سرمایة اجتماعی در مناطق کلان‌شهری شناخته می‌شود که در کنار اعتماد اجتماعی و قواعد نهادی می‏تواند محصول پربار مشارکت نهادمند و مدیریت شایسته را به ارمغان بیاورد. اما مسئلة اساسی در این حوزه شناخت ظرفیت‌های درونی و برونی نهادها در ارتقای هم‌افزایی‌ها است. در همین زمینه پژوهش حاضر با هدف سنجش ظرفیت هم‌افزایی نهادی در مدیریت منطقة کلان‌شهری تهران اقدام به بررسی و تحلیل ظرفیت‌های هم‌افزایی درون‌نهادی و میان‌نهادی کرده است. این پژوهش بنا بر ماهیت مسئلة مورد بررسی در ردة پژوهش‌های کاربردی قرار می‌گیرد که با استفاده از روش‌های پیمایشی انجام شده است. جامعة آماری پژوهش همة نهادهایی است که در محدودة منطقة کلان‌شهری به عنوان یکی از کنشگران اثرگذار در منطقة کلان‌شهری فعال هستند. حجم نمونه نیز با فرمول کوکران 400 نمونه برآورد و با استفاده از روش سهمیه‏ای تعیین شد. پس از گردآوری  داده‌های پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه، از آزمون‌های T-test، تحلیل واریانس یک‌طرفه و F به منظور تحلیل داده‌ها استفاده شده است . نتایج نشان می‌دهد شاخص سرمایه و ظرفیت انسانی با توجه به سطح اطمینان 95 درصد در نهادهای دولتی (132/6)، عمومی (728/3)، مردمی (780/28)، و خصوصی (679/33) اختلاف معناداری با میانگین دارد و ظرفیت هم‌افزایی درون‌نهادی و هم‌افزایی میان‌نهادی در منطقة کلان‌شهری تهران میان نهادهای مردمی و خصوصی نسبت به نهادهای دولتی و عمومی بیشتر است. بنابراین تمرکز بر ظرفیت‌هایِ بیشترِ نهادهای خصوصی و مردمی جهت بهره‌برداری از آن‌ها و اصلاح ساختار قدرت موجود در منطقة کلان‌شهری تهران با تأکید بر ظرفیت‌سازی بیشتر در نهادهای دولتی و عمومی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. توسعۀ ظرفیت‌های مثبت نهادی، تمرکززدایی قدرت ذی‌نفعان کلیدی شهری به نفع نهادهای دارای ظرفیت بیشتر، طراحی فضای گفت‌وگو و برنامة یکپارچه میان نهادها، و نهادسازی منطقة کلان‌شهری تهران می‏تواند گام‌های نخستین حل بخش زیادی از مشکلات مناطق کلان‏شهری، که به واسطة تفرّق‏ها و تقابل‌های نهادی ایجاد شده، باشد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اصغری، حسن‌علی؛ قاسمی، حاکم و کشاورز ترک، عین‌الله (1396). الگوی نهادی آینده‌نگاری راهبردی منطقه‌ای در نظام حکمروانی جمهوری اسلامی ایران. راهبرد، 26 (84)، 37 ـ 57.
آخوندی، عباس‌؛ برک‏پور، ناصر؛ اسدی، ایرج؛ طاهرخانی، حبیب‏الله؛ بصیرت، میثم و زندی، گلزار (1386). حاکمیت شهر‌ـ منطقة تهران: چالش‏ها و روندها، هنرهای زیبا، 29 (1)، 5 ـ 16.
آخوندی، عباس و برک‌پور، ناصر (1389). راهبردهای استقرار نظام حکمروایی در منطقة کلان‌شهری تهران. راهبرد، 19 (57)، 237 ـ 324.
براتی، ناصر؛ ثامنی، امیر و سلیمان‌نژاد، محمدعلی (1390). ضرورت‌ها و الزامات مدیریت یکپارچه در کلان‌شهر تهران (جدایی شهرستان‌های ری و شمیرانات از کلان‌شهر تهران؛ تهدید یا فرصت). تهران: انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
برک‌پور، ناصر؛ احمد آخوندی، عباس ؛ طاهرخانی، حبیب‌الله و اسدی، ایرج (1385). تفرق سیاسی و مدیریتی در ادارة منطقة کلان‌شهری تهران، پیامدها و راهبردها. تهران: دومین سمینار ساخت‌وساز در پایتخت.
برک‌پور، ناصر و اسدی، ایرج (1388). مدیریت و حکمروایی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
بصیرت، میثم؛ عزیزی، محمدمهدی؛ زبردست، اسفندیار و آخوندی، عباس‌ (1390). فرصت‌ها و چالش‌های حکمروایی کلان‌شهری خوب در عصر جهانی شدن (مطالعة موردی: تهران). هنرهای زیبا‌ـ معماری و شهرسازی، 17 (1)، 5 ـ 16.
حبیب‌پور گتابی، کرم و صفری شالی، رضا (1388). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی. تهران: متفکران.
دویران، اسماعیل (1391). ارائة الگوی مدیریت یکپارچة شهری در ساماندهی محلات اسکان غیررسمی با تأکید بر شهرهای میانی ایران (شهرهای زنجان و همدان). رسالة دورة دکتری تخصصی. تهران. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
ربانی، طاها؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مشکینی، ابوالفضل و رفیعیان، مجتبی (1397). تحلیل موانع نهادی آیندة حکمروایی توسعة پایدار کلان‌شهر تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 22 (1)، 124 ـ 153.
صیامی، قدیر و وکیلی، جواد (1395). تبیین سناریوهای مشارکت‌جویانه و دموکراتیک نهادی در ساختار نظام حکمروایی منطقة کلان‌شهری تهران. مجلس و راهبرد، 23 (86)، 269 ـ 302.
عزیزی، محمدمهدی؛ ابویی اردکان، محمد و نوری، نسرین (1391). بررسی نقش کنشگران و ابزارهای مدیریت شهری در یکپارچگی مدیریت کلان‌شهر تهران. هویت شهر، 6 (10)، 5 ـ 16.
علیان، مهدی (1398). تبیین نهادگرایی در حکمروایی منطقه‌ای (موردپژوهی: منطقة کلان‌شهری تهران). رسالة دورة دکتری. تهران. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکدة علوم زمین.
علیان، مهدی؛ اسماعیل‏زاده، حسن؛ رضویان، محمدتقی؛ فنی، زهره و فرجی‌راد، خدر (1397). بایستگی‌های ساختاری احراز مدیریت کارآمد در مناطق کلان‌شهری ایران در چارچوب رهیافت نومنطقه‌گرایی. مجلس و راهبرد، 25 (94)، 179 ـ 207.
علیان، مهدی؛ رضویان، محمدتقی؛ اسماعیل‏زاده، حسن؛ فنی، زهره و فرجی‌راد، خدر (1397). کاربست نظریة بازی‏ها در تحلیل کنشگران عرصة مدیریت مناطق کلان‏شهری. برنامه‏ریزی و آمایش فضا، 22 (4)، 53 ـ 85.
علیان، مهدی؛ محمدپور، صابر و رضویان، محمدتقی (1398). مدل‌سازی و تحلیل راهبردی رابطة میان کنشگران منطقة کلان‌شهری تهران با رویکرد نظریة بازی‌ها. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 9 (31)، 131 ـ 152.
فرجی‏راد، خدر و کاظمیان، غلام‌رضا (1391). توسعة محلی و منطقه‏ای از منظر رهیافت نهادی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
فیروزی، محمدعلی؛ امان‏پور، سعید و زارعی، جواد (1397). تحلیل مناسبات میان‏نهادی در مدیریت بازآفرینی شهری پایدار بافت‏های فرسوده، مطالعة موردی: کلان‏شهر اهواز. مطالعات شهری، 8 (29)، 19 ـ 30.
کاظمیان، غلام‌رضا (1383). تبیین رابطة ساختار حاکمیت و قدرت شهری با سازمان‏یابی فضا، تلاش برای طراحی مدل (نمونه: منطقة کلان‏شهری تهران). رسالة دورة دکتری. تهران. دانشگاه تربیت مدرس.
کاظمیان، غلام‌رضا؛ فرجی‌راد، خدر؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و پورطاهری، مهدی (1391). سنجش و تدوین راهبردهای مناسب ارتقای ظرفیت نهادی منطقه‌ای (نمونة موردی: شهرستان‌های بوکان و ارومیه). مطالعات شهری، 1 (2)، 23 ـ 39.
کاظمیان، غلام‌رضا و میرعابدینی، زهره (1390). آسیب‌شناسی مدیریت یکپارچة شهری در تهران از منظر سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری شهری. هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، 3 (46)، 27 ـ 38.
لاله‌پور، منیژه (1396). تحلیلی بر ظرفیت نهادی‌ـ مدیریتی فضاهای شهری در ارتباط با مشارکت شهروندان در ادارة شهرها (مطالعة موردی: منطقة 8 شهر تبریز). جغرافیا و توسعه، 15 (49)، 59 ـ 80.
مشکینی، ابوالفضل؛ دویران، اسماعیل؛ کاظمیان، غلام‌رضا و رکن‏الدین افتخاری، عبدالرضا (1391). سنجش هم‏افزایی میان‏نهادی (بخش دولتی و عمومی) در مدیریت شهری شهرهای میانی ایران در مواجهه با اسکان غیررسمی (نمونة موردی: شهرهای زنجان و همدان). جغرافیا و توسعة شهری، 1 (1)، 135 ـ 155.
 
Abreu, M. C. S. d. & Ceglia, D. (2018). On the implementation of a circular economy: The role of institutional capacity-building through industrial symbiosis, Resources, Conservation and Recycling, 138, 99-109.
Akhundi, A. A. & Barakpour, N. (2009). Strategies for the establishment of governance system in the metropolitan area of Tehran, Strategy Quarterly, 19 (57), 237-324. (in Persian)
Akhundi, A. A., Barakpour, N., Asadi, I., Taherkhani, H., Bsirat, M., & Zandi, G. (2007). Governance of the city-region of Tehran: challenges and trends, Journal of Honar-Ha-ye-Ziba, 29 (1), 5-16. (in Persian)
Alian, M., Razavian, M. T., Esmailzadeh, H., Fanni, Z., & Farji-Rad, Kh. (2017). The application of game theory in the analysis of actors in the management of metropolitan areas, Spatial Planning Quarterly, 22 (4), 53-85. (in Persian)
Alian, M. (2018). Explanation of institutionalism in regional governance (case study: Tehran metropolitan area). Ph.D. thesis. Tehran. Shahid Beheshti University. Faculty of Earth Sciences. (in Persian)
Alian, M., Esmailzadeh, H., Razoavian, M. T., Fanni, Z., & Farji-Rad, Kh. (2017). Structural requirements of ensuring efficient management in metropolitan areas of Iran in the framework of neo-regionalism approach, Majles and Rahbord Quarterly, 25 (94), 179-207. (in Persian)
Alian, M., Mohammadpour, S., & Razavian, M. T. (2018). Modeling and strategic analysis of the relationship between the actors in metropolitan area of Tehran with the approach of game theory, Strategic Studies of Public Policy Quarterly, 9 (31), 131-152. (in Persian)
Asghari, H. A., Ghasemi, H., & Keshavarz Turk, A. (2016). The institutional model of regional strategic foresight, The Governance System of the Islamic Republic of Iran, Strategic Quarterly, 26 (84), 37-57. (in Persian)
Azizi, M. M., Aboui Ardakani, M., & Nouri, N. (2017). Investigating the role of actors and urban management tools in the integrity of the management of the metropolis of Tehran, Hoviyat-e-Shahr Quarterly, 6 (10), 5-16. (in Persian)
Barakpour, N., Akhundi, A. A., Taherkhani, H., & Asadi, I. (2006). Political and managerial differences in the administration of the metropolitan area of Tehran, consequences and strategies. Tehran: The Second Seminar on Construction in the Capital. (in Persian)
Barakpour, N. & Asadi, I. (2008). Urban management and governance. Tehran: University of Art Publications. (in Persian)
Barati, N., Samani, A., & Soleimannejad, M. A. (2018). Requirements of integrated management in Tehran metropolis (separation of Ray and Shemiranat cities from Tehran metropolis; threat or opportunity). Tehran: Tehran City Planning and Studies Center Publications. (in Persian)
Basirat, M., Azizi, M. M., Zebardast, E., & Akhundi, A. A. (2016). Opportunities and challenges of good metropolitan governance in the age of globalization; A case study of Tehran, Journal of Honar-Ha-ye-Ziba - Architecture and Urban Development, 17 (1), 5-16. (in Persian)
Baud, I., Pfeffer, K., Scott, D., Denis, E., & Sydenstricker-Neto, J. (2014). Participatory'spatial'knowledge management configurations in metropolitan governance networks for SD.
Bettini, Y., Brown, R. R., de Haan, F. J., & Farrelly, M. (2015). Understanding institutional capacity for urban water transitions, Technological Forecasting and Social Change, 94, 65-79.
Brown, H. C. P. (2009). Climate change and Ontario forests: prospects for building institutional adaptive capacity, Mitigation and adaptation strategies for global change, 14(6), 513-536.
Brown, H. C. P., Nkem, J. N., Sonwa, D. J., & Bele, Y. (2010). Institutional adaptive capacity and climate change response in the Congo Basin forests of Cameroon, Mitigation and adaptation strategies for global change, 15(3), 263-282.
Brown, H. C. P., Smit, B., Somorin, O. A., Sonwa, D. J., & Ngana, F. (2013). Institutional perceptions, adaptive capacity and climate change response in a post-conflict country: a case study from Central African Republic, Climate and Development, 5(3), 206-216.
Brown, H. C. P., Smit, B., Somorin, O. A., Sonwa, D. J., & Nkem, J. N. (2014). Climate change and forest communities: prospects for building institutional adaptive capacity in the Congo Basin forests, Ambio, 43(6), 759-769.
Brown, R. R. (2008). Local institutional development and organizational change for advancing sustainable urban water futures, Environ Manage, 41(2), 221-233.
Cars, G., Healey, P., Madanipour, A., & De Magalhaes, C. (2017). Urban governance, institutional capacity and social milieux: Routledge.
Čolić, R., Milić, Đ., Petrić, J., & Čolić, N. (2022). Institutional capacity development within the national urban policy formation process – Participants’ views, Environment and Planning C: Politics and Space, 40(1), 69–89.
Daviran, I. (2017). An integrated urban management model in organizing informal settlements with an emphasis on the middle cities of Iran (Zanjan and Hamadan cities). thesis of the specialized doctorate course. Tehran. Tarbiat Modares University. Faculty of Literature and Humanities. (in Persian)
Farji-Rad, Kh. & Kazemian, Gh. (2012). Local and regional development from the perspective of institutional approach. Tehran. Jihad University Press. (in Persian)
Feiock, R. C. (2009). Metropolitan governance and institutional collective action, Urban Affairs Review, 44(3), 356-377.
Firouzi, M. A., Amanpour, S., & Zarei, J. (2017). Analysis of inter-institutional relations in the sustainable urban regeneration management of dilapidated structures, case study: Ahvaz metropolis, Urban Studies Quarterly, 8 (29), 19-30. (in Persian)
Habibpour Getabi, K. & Safari Shali, R. (2008). A comprehensive guide to the use of SPSS in survey research. Tehran: Motafakeran Press. (in Persian)
Healey, P. (1998). Building institutional capacity through collaborative approaches to urban planning, Environment and planning A, 30(9), 1531-1546.
Healey, P., Cars, G., & Madanipour, A. (2017). Urban Governance in Complex Societies: challenges of institutional adaptation. Urban Governance, Institutional Capacity and Social Milieux.
Healey, P., Cars, G., Madanipour, A., & De Magalhaes, C. (2017). Transforming governance, institutionalist analysis and institutional capacity Urban governance, institutional capacity and social milieux (pp. 20-42), Routledge.
Hudalah, D., Firman, T., & Woltjer, J. (2014). Cultural Cooperation, Institution Building and Metropolitan Governance in Decentralizing I ndonesia, International Journal of Urban and Regional Research, 38(6), 2217-2234.
Imbaruddin, A. (2003). Understanding institutional capacity of local government agencies in Indonesia. PH. D. Desetation. Research School of Social Sciences. National Centre for Development Studies and The Australian National University.
Isaksson, K. & Hagbert, P. (2020). Institutional capacity to integrate ‘radical’perspectives on sustainability in small municipalities: experiences from Sweden, Environmental Innovation and Societal Transitions, 36, 83-93.
Kazemian, Gh. (2004). Explaining the relationship between governance structure and urban power with space organization, an attempt to design a model (Tehran metropolitan area example). Ph.D. thesis. Tehran. Tarbiat Modares University. (in Persian)
Kazemian, Gh., Farji-Rad, Kh., Ruknuddin Eftekhari, A. R., & Portahari, M. (2012). Assessing and developing appropriate strategies for improving regional institutional capacity (case example: Bukan and Urmia cities), Urban Studies Quarterly, 1 (2), 23-39. (in Persian)
Kazemian, Gh. & Mirabdini, Z. (2017). Pathology of integrated urban management in Tehran from the perspective of urban policy making and decision-making, Journal of Honar-Ha-ye-Ziba - Architecture and Urban Planning, 3 (46), 27-38. (in Persian)
Lalepour, M. (2016). An analysis of the institutional-management capacity of urban spaces in relation to citizens' participation in city administration (case study: District 8 of Tabriz city), Geography and Development Quarterly, 15 (49), 80-59. (in Persian)
Meshkini, A., Daviran, E., Kazmian, Gh., & Ruknuddin Eftekhari, A. R. (2012). Assessment of inter-institutional synergy (government and public sector) in the urban management of middle cities of Iran in the face of informal settlement (case example: cities Zanjan and Hamadan), Journal of Geography and Urban Development, 1 (1), 135-155. (in Persian)
Mullally, G. & Motherway, B. (2017). Governance for regional sustainable development: Building institutional capacity in the Republic of Ireland and Northern Ireland, Perspectives on Rural Policy and Planning, 69 (1), 41-58.
Nalbandian, J. (2005). Professionals and the conflicting forces of administrative modernization and civic engagement, The American Review of Public Administration, 35(4), 311-326.
Nelles, J. (2013). Cooperation and capacity? Exploring the sources and limits of city‐region governance partnerships, International Journal of Urban and Regional Research, 37(4), 1349-1367.
Ozcevik, O., Beygo, C., & Akcakaya, I. (2010). Building capacity through collaborative local action: Case of Matra REGIMA within Zeytinburnu regeneration scheme, Journal of Urban Planning and Development, 136(2), 169-175.