بررسی جایگاه سرمایة اجتماعی در قوانین برنامۀ توسعۀ اول تا ششم جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

پژوهشکدة فرهنگ و مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، تهران، ایران

چکیده

شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد سرمایۀ اجتماعی به موفقیت برنامه‌های توسعه منجر می‌شود. در این مقاله تلاش می‌شود جایگاه سرمایۀ اجتماعی در برنامه‌های توسعه بررسی شود و برای ارتقای این جایگاه در قانون‌های توسعۀ آینده پیشنهادهایی ارائه شود. سؤال اصلی این است که در برنامه‌های توسعه چگونه به سرمایۀ اجتماعی پرداخته شده بود؟ برای بررسی این موضوع از روش تحلیل مضمونی استفاده می‌شود. در سه برنامۀ نخست توسعه، رویکرد اقتصادی غالب بود و حتی نامی از سرمایۀ اجتماعی در این برنامه‌ها نیست. از برنامۀ چهارم به بعد سرمایۀ اجتماعی به برنامه‌های توسعه راه یافت. با این حال، اغلب، مؤلفه‌های ساختاری و شناختی و ارتباطی در تعادل نبودند و معمولاً فقط جنبه‌هایی از سرمایۀ اجتماعی برجسته می‌شد. پیشنهاد می‌شود نظم و تعادل بخشیدن به مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در قوانین برنامۀ توسعۀ آینده مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد. در این زمینه طراحی بستة سیاستی برای ارتقای سرمایۀ اجتماعی، که در آن همۀ مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی در کنار هم دیده شود، می‌تواند راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها


ارغوانی، فریبرز و غلامی، محمدحسن (1397). دیپلماسی اقتصـادی ایـران در بستر قوانین برنامه‌های توسعه: آسیب‌شناسی برنامه‌های چهارم تا ششم. مطالعات حقوقی، 10(2)، ۱ ـ ۲۷.
برمکی، افشین (1393). مستندات برنامة ششم توسعه. تهران: معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور.
دفتر مطالعات اقتصادی (1394). دربارة برنامة ششم توسعه (14) ضرورت‌ها و رویکرد پیشنهادی (ویرایش اول). تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دسترسی در تیر ۱۴۰۱.
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/950611
دفتر مطالعات اقتصادی (1395). بررسی سند برنامة ششم توسعة اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1395 ـ 1399)، الگوی کمی برنامه. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دسترسی در تیر ۱۴۰۱.
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/991074
دفتر مطالعات اقتصادی (1396). بررسی انطباق قانون برنامة ششم توسعه با سیاست‌های کلی برنامة ششم و اقتصاد مقاومتی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دسترسی در تیر ۱۴۰۱.
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1018146
دفتر مطالعات اقتصادی (1400). مستندسازی و بررسی تجربة تدوین و تصویب برنامة ششم توسعة اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1396 ـ ۱۴۰۰): از سیاست‌های کلی تا قانون برنامه در مجلس نهم و دهم. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دسترسی در تیر ۱۴۰۱.
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1680374
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1394الف). سند برنامة ششم توسعه. دسترسی در تیر ۱۴۰۱.
https://mpb.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?Mode=File&ObjectType=DataItem&ObjectId=601f73f9-0167-4708-b859-558021c7daa5
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1394ب). سند تفصیلی برنامة ششم، بخش ۲. دسترسی در تیر ۱۴۰۱.
https://mpb.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=89c6ea96-2c3e-4263-a49d-0bdcf95883d5
سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ (۱۳۸۲). دسترسی در تیر 1401.
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=16995
شیخ‌زاده، محمد؛ عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید و فقیهی، ابوالحسن (۱۳۹۰). تحلیل مضمون و شبکة مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشة مدیریت راهبردی، ۵(۲): ۱۵۱ ـ ۱۹۸.
طاهری گودرزی، حجت و ساری، مرضیه (۱۴۰۱). طراحی مدل سرمایۀ اجتماعی مبتنی بر مکتب شهید حاج قاسم سلمیانی. مدیریت سرمایة اجتماعی، 9 (3)، ۴۰۷ ـ ۴۳۳.
فروزان، فائزه؛ یوسفی شیخ‌رباط، محمدرضا و نظرپور، محمدنقی (1393). رهیافتی برای برنامة ششم توسعه از منظر سرمایة اجتماعی مورد نیاز اقتصاد دانایی‌محور: با نگاهی به برنامه‌های چهارم و پنجم جمهوری اسلامی ایران. راهبرد اقتصادی، ۱۰ (۳)، 169 ـ 204.
قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعة کشور (1396). دسترسی در تیر 1401.
http://media.dotic.ir/uploads/old/Attachs/old/373.pdf
قانون اول توسعه. قانون برنامة اول توسعة اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1368). دسترسی در تیر 1401.
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/91755
قانون پنجم توسعه. قانون برنامة پنج‌سالة پنجم توسعة جمهوری اسلامی ایران (1389). دسترسی در تیر 1401.
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/790196
قانون چهارم توسعه. قانون برنامة چهارم توسعة اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1383). دسترسی در تیر 1401.
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202
قانون دوم توسعه. قانون برنامة پنج‌سالة دوم توسعة اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1373). دسترسی در تیر 1401.
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92488
قانون سوم توسعه. قانون برنامة سوم توسعة اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1379). دسترسی در تیر 1401.
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/93301
قانون ششم توسعه. قانون برنامة پنج‌سالة ششم توسعة اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1396). دسترسی در تیر 1401.
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/1014547
مصطفوی، سید محمدحسن (1396). مروری بر برنامه‌های توسعة کشور با تأکید بر برنامة ششم و مقایسة آن‌ها با معیار برخی شاخص‌های مرتبط با اقتصاد اسلامی. اقتصاد و بانک‌داری اسلامی، ۶( 18)، 83 ـ 103.
معبودی، رضا و دره‌نظری، زینب (1400). تحلیلی از سهم سرمایة اجتماعی در رشد اقتصادی در ایران طی دورة 1381 ـ 1398. مدیریت سرمایة اجتماعی، 8 (4)، ۶۳۳ ـ ۶۶۳.
1st Plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran (1989).
2nd Plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran (1994).
3rd Plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran (2000).
4th Plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran (2004).
5th Plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran (2010).
6th Plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran (2017).
Arghavani, F. & Gholami, M.H. (2018). Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran within the Framework of Development Plans: Recognition of the Shortcomings of 4th to 6th Development Plans. Legal studies, 10(2), 1-27. (in Persian)
Baniamin, H.M. (2019). Linking socio-economic performance, quality of governance and trust in the civil service: does culture intercede in the perceived relationships? Evidence from and beyond Bangladesh, Nepal and Sri Lanka. Asia Pacific Journal of Public Administration, 41(3), 47-127.
‌‌Barmaki, A. (2014). 6th Development Plan of Iran Documentaries. Tehran: Vice Presidency of Planning and Strategic Supervision.
Economic Studies Office (2016). About 6th Development Plan of Iran (14). Tehran: Islamic Parliament Research Center (IPRC).
Economic Studies Office (2017). Examining the document of the 6th Plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran. Tehran: Islamic Parliament Research Center (IPRC).
Economic Studies Office (2018). Examining the compliance of the law of the 6th development plan with the general policies of the 6th Development Plan of Iran with the general policies of the 6th and general policies of resistance economy. Tehran: Islamic Parliament Research Center (IPRC).
Economic Studies Office (2021). Documenting and reviewing the experience of compiling and approving the 6th economic, social and cultural development plan of the Islamic Republic of Iran. Tehran: Islamic Parliament Research Center (IPRC).
Engbers, T. A. & Barry, M. R. (2018). Theory to Practice: Policy Recommendations for Fostering Economic Development through Social Capital. Public Administration Review, 78(4), 567–78.
Evans, P. (1996). Government action, social capital and development: Reviewing the evidence on synergy. World Development, 24(6), 1119-1132.
Fafchamps, M. (2006). Development and social capital. The Journal of Development Studies, 42(7), 1180-1198.
Foroozan, F., Yusefi, M.R., & Nazarpur, M.T. (2014). An approach towards the 6th Development Plan in Iran from the viewpoint of the social capital of knowledge-based economy: with respect to the fourth and fifth palns. Economic Strategy, 10(3), 169-204.
Han, S. (2016). The Association of Self-Esteem with Individual and Contextual Levels of Social Capital: Evidence from a Multilevel Analysis. Social Science Quarterly, 97(5), 1315–29.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/apce.12349
https://www.transparency.org/en/cpi/2021.
Krishna, A. & Uphoff, N. (2002). Mapping and measuring social capital through assessment of collective action to conserve and develop watersheds in Rajasthan, India. In R. Puttnam (Author) & C. Grootaert & T. Van Bastelaer (Eds.). The Role of Social Capital in Development: An Empirical Assessment (pp. 85-124). Cambridge: Cambridge University Press.
Maaboudi, R. & Dare Nazari, Z. (2021). An Analysis of the Share of Social Capital in Iran’s Economic Growth During the Years 2002-2019. Social Capital Management, 8(4), 633-63.
Management and Planning Organization of Iran (2015A). Document of the 6th Development Plan of Iran.
Management and Planning Organization of Iran (2015B). Detailed document of the 6th Development Plan of Iran: Part II.
Mishler, W. & Rose, R. (2001). What Are the Origins of Political Trust?. Comparative Political Studies, 34(1), 30–62.
Mostafavi, S. M.H. (2017). A review of the national development plans with an emphasis on the sixth plan and compare them with benchmark indexes related to Islamic economics. Islamic Economics and Banking, 6(18), 83-103.
Noori, H. (2022). Social capital and structural disadvantages: A case of Community‐Driven Development program in Afghanistan. Asian Social Work and Policy Review, 16(1), 68–79.
Olliff, L., Baak, M., Baddeley, M., Lejukole, J. L., Munyonge, E., Saidi, I., & Treuren, G. (2022). “We will start building from that”: Social capital, social networks and African migrants’ jobseeking experiences in Australia. Australian Journal of Social Issues, 00, 1-18.
Putnam, R. D. (1995). Bowling alone: America’s declining social capital. Journal of Democracy, 6(1), 65–78.
Putnam, R. D., Leonardi, R., & Nanetti, R. (1993). Making democracy work: Civic traditions in modern Italy. Princeton N.J.: Princeton University Press.
 Sheikhzadeh, M., Abedi Jaafari, H., Taslimi, M.S., & Faqihi, A. (2011). Theme analysis and theme network: a simple and efficient way to explain patterns in qualitative data. Strategic Management Thought, 5 (2), 151-198.
Stanzani, S. (2015). Dimensions of social capital and subjective well-being: evidence from Italy. International Review of Sociology, 25 (1), 129–43.
Taheri Goodarzi, H. & Sari, M. (2022). Designing a Social Capital Model Based on the School of Martyr Haj Qasem Soleimani. Social Capital Management, 9(3), 407-33.
Terzo, G. (2021). Investigating the link between social cooperation sector and economic well‐being of Italian provinces through the lens of social capital. Annals of Public and Cooperative Economics. Accessed July 2022.
The law of permanent decrees of the country's development plans (2017).
Transparency International (2021). Corruption Perceptions Index - Explore the … . Accessed July 2022.
Vision document of Islamic republic of Iran 2025 (2003).