سرمایه اجتماعی در سازمان فضیلت‌محور: مؤلفه‌های تشخیص سرمایه اجتماعی در اماکن متبرکه مذهبی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت دولتی، دانشکدة مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 گروه مدیریت دولتی، دانشکدة مدیریت و اقتصاد، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه مدیریت دولتی، دانشکدة مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، تهران، ایران

10.22059/jscm.2023.362705.2431

چکیده

در بین سازمان‌های فضیلت‌محور، سازمان‌های عهده‌دار مدیریت اماکن متبرکة مذهبی، به‌رغم تأثیر قابل توجه در ایجاد و حفظ سرمایة اجتماعی، در پژوهش‌های مرتبط با سازمان و مدیریت، به‌ویژه از بُعد مؤلفه‌های تشخیص، کمتر مورد توجه بوده‌اند. از این رو، پژوهش حاضر با رویکردی کیفی به بررسی مؤلفه‌های تشخیص سرمایة اجتماعی در آستان قدس رضوی و آستان‌های مقدس حضرت فاطمه معصومه(ع) و حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) پرداخته‌ است. در این نوشتار ترکیب جامعی از روش‌های فراترکیب، تحلیل مضمون، و مصاحبه مورد استفاده قرار گرفت. جمع‌آوری داده‌های نظری از بین 22 عنوان مدل تشخیص و برخی اسناد منتخب از سازمان‌های مورد مطالعه انجام شد. داده‌های عملیاتی از طریق مصاحبة نیمه‌ساختاریافته با 18 نفر از خبرگان منتخب به روش‌های قضاوتی و گلوله‌برفی، تا زمان رسیدن به اشباع نظری، گردآوری شد. روایی پژوهش با استناد به روش‌های مختلف از جمله کیفیت مطالعات اولیه، تحلیلگران مستقل، بازبینی و شفافیت و اعتبار مصاحبه‌ها با استفاده از روش بازآزمون تأیید شد. این پژوهش اولین تلاش در اماکن متبرکة مذهبی در ایران اسلامی است که در آن 258 مضمون استخراج‌شده از داده‌های کتابخانه‌ای با مضامین برگرفته از ایده‌ها و نظر خبرگان ترکیب شد. بر اساس یافته‌ها، مؤلفه‌های تشخیص سرمایة اجتماعی در اماکن متبرکه عبارت‌اند از: ارزش‌های بنیادین، سرمایه‌های نمادین، شایستگی‌های سازمانی، سرمایه‌های معنوی، سرمایه‌های مردمی، و سرمایه‌های فرهنگی. این مؤلفه‌ها، با ایجاد اعتماد، کنش متقابل، تعاون و همکاری بین افراد جامعه، و تأثیر در قلب و روح انسان‌ها موجب تقویت سرمایة اجتماعی و ارزش‌های والای انسانی در جامعة اسلامی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اثنی‌عشران، مهدی و تقی‌پور، فائزه (1396). شناسایی عوامل فرهنگی مؤثر بر مدیریت کارآمد بقاع متبرکه در شهر اصفهان. مرمت و معماری ایران، 17(4)، 75 ـ 90.
احمدی شاپورآبادی، محمدعلی؛ تقدیسی، احمد و توکلی‌نغمه، مصطفی (1395). آمایش اماکن متبرکه و توسعة گردشگری مذهبی در ایران. نگارخانه.
ایمانی، علی‌اکبر (1394). نقش فرهنگی بقاع متبرکه در جامعه. کنگرة ملی حضرت محمد هلال ابن علی(ع). بازیابی شده از سایت https://civilica.com/doc/966607، در تاریخ 15 تیر 1401، ساعت 15:46.
بی‌همتا، حسن؛ بیک‌زاد، جعفر؛ مجلل‌چبقلو، محمدعلی و عبداله‌فام، رحیم (1401). طراحی و تبیین الگوی پسایندها و پیشایندهای فضیلت سازمانی در سازمان تأمین اجتماعی. مدیریت بر آموزش سازمان‌ها، 11(4)، 231 ـ 261.
پارسا، مجید و عطایی، محمد (1400). طراحی مدل سرمایة اجتماعی در سازمان‌های دولتی ایران. رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 5(19)، 1296 ـ 1312.
چراغی، جمیله‌خاتون؛ شریعتمداری، مهدی؛ حمیدی‌فر، فاطمه و شوقی، بهزاد (1401). شناسایی و ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر رهبری فضیلت‌گرا (مورد مطالعه: واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی شهر تهران). نوآوری‌های مدیریت آموزشی، 38 ـ 51.
حیدری، الهام؛ سیدکلایی، نادر و شریعتی، نیما (1401). فضیلت سازمانی و سرمایة اجتماعی: نقش میانجی تعهد سازمانی و نقش تعدیلگر هوش معنوی. مدیریت سرمایة اجتماعی، 9(4)، 617 ـ 637.
دانایی‌فرد، حسن؛ باقری‌کنی، مصباح‌الهدی و حجازی‌فر، سعید (1394). شناسایی مؤلفه‌های سازمان‎های فضیلت و جهادی (مورد پژوهش: کمیتة انقلاب اسلامی و جهاد سازندگی). مدیریت اسلامی، 23(4)، 45 ـ 72.
زارعی‌متین، حسن (1393). مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته. چ 2. تهران: آگه.
زارعی‌متین، حسن؛ شمسی، فاطمه و ادیب‌زاده، مرضیه (1396). سرمایة اخلاقی مولد سرمایة اجتماعی. مدیریت سرمایة اجتماعی، 4(1)، 27 ـ 44.
ستارارجمندی، محمد؛ مجیدی، مریم؛ امینی، زین‌العابدین و ساده، احسان (1401). طراحی مدل سرمایة اجتماعی در سازمان‌های دولتی (هم‌سو با سند چشم‌انداز و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی). مدیریت سرمایة اجتماعی، 9(3)، 331 ـ 358.
سیف‌اللهی، ناصر (1399). تحلیل اثر سرمایة اجتماعی بر فضیلت سازمانی با نقش میـانجی مسـئولیت اجتماعی. مدیریت سرمایة اجتماعی، 7(2)، 171 ـ 194.
ضماهنی، مجید و شکاری، حمیده (1395). مدل ساختاری سازمان فضیلت‌گرا در دانشگاه‌های منتخب استان یزد. مدیریت سازمان‌های دولتی، 4(3)، 49 ـ 62.
علینی، محمد (1391). سرمایة اجتماعی در آموزه‌های اسلامی. قم: دانشگاه باقر العلوم(ع). بوستان کتاب.
فلاحی، صفر (1393).  . قم: آستان مقدس حضرت معصومه(ع).
قریشی، سید مهدی؛ هاشمی، سید محمود؛ امینی‌سابق، زین‌العابدین و ساده، احسان (1400). فهم سرمایة اجتماعی بین‌سازمانی در دستگاه‌های اجرایی با رویکرد داده‌بنیاد. مدیریت سرمایة اجتماعی، 8(3)، 450 ـ 476.
کهریزی، ایوب و حجازی‌فر، سعید (1397). ارائة الگوی ارزیابی سازمان‌های فضیلت‌محور و جهادی. مدیریت نظامی، 18(4)، 50 ـ 85.
مرزوقی، رحمت‌الله؛ سلیمی، قاسم و همراهی، فرهاد (1397). تبیین نقش فضیلت سازمانی در ارتقای اعتماد سازمانی در سازمان‌های دولتی اخلاق‌محور. اخلاق در علوم و فناوری، 13(1)، 27 ـ 37.
نجف‌بیگی، رضا؛ موسی‌خانی، مرتضی؛ دانش‌فرد، کرم‌الله؛ دلاور، علی و همراهی، مهرداد (1393). طراحی الگوی مطلوب جهت ارتقای فضیلت سازمانی در سازمان‌های دولتی ایران. پژوهش‌های مدیریت عمومی، 7(24)، 47 ـ 66.
Ahmadi Shapourabadi, M.A., Taqdisi, A., & Tavakli-Naghmeh, M. (2015). Logistics of blessed places & developing religious tourism in Iran. Nagarkhaneh Publications. (in Persian)
Bihamta, H., Beikzad, J., Majal-Chaboqlu, M.A., & Abdullahfam, R. (1401). Designing and explaining the pattern of consequences and antecedents of organizational virtue in the social security organization. Management on Learning Organizations, 11(4), 231-261. (in Persian)
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In J. G. Richardson (Ed.), Handbook of theory and research for the sociology of education. New York, NY: Greenwood. 241–258.
Borgeson, K. L. (2002). Social norms & social capital: How community connections & democratic inclusiveness shape collective action. Sociological Forum, 17(4), 563-601.
Burke, W. W. (1994). Diagnostic models for organization development. In A. Howard. (Ed.), Diagnosis for organizational change: Methods & models. New York, NY: The Guilford Press, 53-84.
Caldwell, C, Hasan, Z, & Smith, S. (2015). Virtuous leadership–insights for the 21st century. Journal of Management Development, 34(9), 1181-1200.
Chang, D. S. (2012). Social capital & its measurement in social surveys. Social Indicators Research, 114(3), 1225-1248.
Cheraghi, J.Kh., Shariatmadari, M., Hamidifar, F., & Shoghi, B. (2022). Identifying & evaluating factors influencing virtuous leadership (case study: units of Islamic Azad University of Tehran). Educational Management Innovations, 38-51. (in Persian)
Clark, A. (2020). Creating the Virtuous Organization. Marriott Student Review, 3(3), 40-43.
Collins, P. (2004). Social capital & rural development in the knowledge society. Sociologia Ruralis, 44(4), 390-408.
Coleman, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital. American journal of sociology, 94, S95-S120
Crossan, M., Mazutis, D., & Seijts, G. (2013). In search of virtue: The role of virtues, values & character strengths in ethical decision making. Journal of Business Ethics, 113, 567-581.
Danaifard, H., Bagherikani, M.H., & Hejazifar, S. (2014). Identifying the components of virtuous & jihadist organizations (research case: Islamic Revolution & Constructive Jihad Committee). Islamic Management, 23(4), 45-72. (in Persian)
El-Din, M. B. (2014). Underst&ing social capital: An integration & critique of the field. Journal of Sociology & Anthropology, 1(1), 45-54.
Ellini, M. (2011). Social Capital in Islamic Teachings. Bagher-aloloom University. Bostan Ketab. (in Persian)
Ethnaashran, M. & Taghipour, F. (2016). Identification of cultural factors affecting the efficient management of Holy Places in Isfahan. Journal of Restoration & Architecture of Iran, 17(4), 75-90. (in Persian)
Falahi, S. (2013). Secure family educational magazine. Qom: The holy shrine of Hazrat Masoumeh (PBUH). (in Persian)
Fukuyama, F. (2001). Social capital, civil society & development. Third World Quarterly, 22(1), 7-20.
Funderland , A. (2006). Social capital revisited: A research note. Acta Sociologica, 49(2), 154-169.
Ghureyshi, S. M., Hashemi, S. M., Amini-Sabegh, Z.A., & Sadeh, E. (2021). Understing inter-organizational social capital in executive bodies with foundation data approach. Social Capital Management, 8(3) 476-450. (in Persian)
Heydari, E., Seyed-Kalali, N., & Shariati, N. (2022). Organizational virtuousness and social capital: The mediating role of organizational commitment and the moderating role of spiritual intelligence. Social Capital Management, 9(4), 617-637. (in Persian)
Imani, A.A. (2014). The cultural role of holy places in the society of the National Congress of Hazrat Muhammad Hilal IbnAli (PBUH). Retrieved from https://civilica.com/doc/ 966607, on July 15, 2022, at 15:46. (in Persian)
Kahrizi, A. & Hijazi Far, S. (2017). Providing an evaluation model for virtuous & jihadi organizations. Military Management, 18(4), 50-85. (in Persian)
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. sage.‏
Lindenberg, S. (1996). The social dilemma of solidarity & the evolution of social norms. Rationality & Society, 8(3), 291-316.
Manz, C. C., Cameron, K. S., Manz, K. P., & Marx, R. D. (2008). The virtuous organization: An introduction. In The virtuous organization: Insights from some of the world's leading management thinkers (pp. 1-16).‏
Marzooqi, R., Salimi, G., & Hamrahi, F. (2017). Explaining the role of organizational virtue in promoting organizational trust in ethics-oriented governmental organizations. Ethics in Science & Technology, 13(1), 27-37. (in Persian)
Najaf Beigi, R., Mosa Khani, M., Danesh Fard, K.A., Delavar, A., & Hamrahi, M. (2014). Designing a Desirable Model for Improvement The Iranian Public Sector Organizational Virtuousnes. Public Management Researches, 7(24), 47-66. (in Persian)
Parsa, M. & Ataee, M. (2022). Designing a social capital model in Iran's government organizations. Journal of New Research Approaches in Management and Accounting, 5(19), 1296-1312. (in Persian)
Portes, A. (1998). Social capital: Its origins & applications in modern sociology. Annual Review of Sociology, 24(1), 1-24.
Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse & revival of American community. Simon & Schuster.
Sattar-Arjmandi, M., Majidi, M., Amini, Z.A., & Sadeh, E. (2022). Designing the Social Capital Model in Public Organizations in Line With the Twenty-Year Vision Document and the Resistance Economy Policies. Social Capital Management, 9(3), 331-358. (in Persian)
Seifollahi, N. (2020). Analyzing the effect of social capital on organizational virtue with the mediating role of social responsibility. Management of Social Capital, 7(2), 171-194. (in Persian)
Winn Brad (2018). Leadership & Deep Change: The Business Case for Organizational Virtuousness. People & Strategy, 41(4), 68-72.
Zamaheni, M. & Shekari, H. (2015). Structural model of virtuous organization in selected universities of Yazd province. Management of governmental organizations, 4(3), 49-62. (in Persian)
Zareii matin, H. (2013). Advanced Organizational Behavior Management. 2nd ed. Tehran: Aghah. (in Persian)
Zareii-Matin, H., Shamsi, F., & Adib-Zadeh, M. (2016). Ethical Capital Generating Social Capital. Social Capital Management, 4(1), 27-44. (in Persian)