سرمایة روان‏شناختی مثبت‏گرا: شناسایی عوامل مؤثر بر احساس خودکارآمدی کارکنان از دیدگاه نهج‌البلاغه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه مدیریت دولتی و جهانگردی، دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران

3 استادیار، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

4 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر احساس خودکارآمدی کارکنان بر مبنای کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه بود. در این پژوهش از روش کیفی تحلیل مضمون استفاده شده که شامل گردآوری و تحلیل داده‏های کیفی است. مضمون استفاده‌شده در این پژوهش، متن نهج‌البلاغه بود که با تفحص در آن روایات مربوطه استخراج و سپس با مراجعه به کتاب شرح نهج‌البلاغه (پیام امام) به تجزیه‌وتحلیل آن‌ها پرداخته شد. در این پژوهش پیام‌ها از 16خطبه، 30 نامه و 30 حکمت کد‏گذاری شد. این پیام‏ها در مراحل بعد در 56 مفهوم، 10 مضمون فرعی و 3 مضمون اصلی دسته‌بندی شدند. در نهایت، مهم‏ترین عوامل مؤثر بر احساس خودکارآمدی کارکنان در سه دستۀ اصلی شامل عوامل فردی (خودشناسی و خودآگاهی، توکل به خداوند، عقل‌گرایی و عمل‌گرایی، برخورداری از تفکر راهبردی، اعتدال در انجام دادن کار، سعۀ صدر و شکیبایی)، عوامل مدیریتی (رهبری خدمت‏گزار، رهبری عدالت‏محور) و عوامل اجتماعی (دانش‏اندوزی از تجربیات دیگران، حمایت و پشتیبانی همکاران) شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اﯾﺰدی، اﺣﻤﺪ؛ مجیدبرزگر؛ ﺣﺠﺖ‌اﷲ جاویدی (1396). «ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﻫﻮش ﻫﯿﺠﺎﻧﯽ و ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ خودکارآمدی کارکنان»، مدیریت منابع در نیروی انتظامی، س 5، ش3، ص 145-178. بخشایش، علی‌رضا (1393). «بررسی تطبیقی مفهوم عزت نفس از دیدگاه امام علی و روان‌شناسی»، کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی، ص127-135.
بهارستان، جلیل (1383). «ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ راﯾﺞ»، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﻼﻣﯽ (وﯾﮋهﻧﺎﻣۀ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ)، د 8، وﯾﮋه‌نامه (پیاپی36)، ص1-37.
بهبودی، محمدرضا؛ عباداله بانشی ؛ محمد نبی­زاده (1398). «بازشناسی مفهوم خودکارآمدی منابع انسانی از منظر نهج‌البلاغه»، نشریۀ مدیریت در دانشگاه اسلامی، س 8، ش 2، ص421- 439.
بهشتی­فر، ملیکه؛ محمود نکویی‌-مقدم (1389). «رابطۀ اخلاقی مدیران با رضایت شغلی کارکنان»، اخلاق در علوم و فناوری، ش 5، ص67-73.
پروین، لورنس؛ اولیور جان (1389). شخصیت: نظریه و پژوهش، مترجم: محمدجعفر جوادی و پروین کدیور، ویرایش هشتم، تهران.
ﭘﻮﺭﺍﻓــﮑﺎﺭﯼ، ﻧﺼــﺮﺕ‌ﺍﷲ (1385). ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺟﺎﻣﻊ ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻭ ﺭﻭﺍﻥﭘﺰﺷﮑﯽ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﯼ ﻭﺍﺑﺴـﺘﻪ، ﺗﻬﺮﺍﻥ، فرهنگ معاصر.
خالق‌خواه، علی؛ حبیبه نجفی (1397). عوامل مؤثر بر خودکارآمدی دانشجویان». رویش روان‏شناسی، س 7، ش 12، شمارۀ پیاپی 33، ص 271-290.
دانایی‌فرد، حسن؛ مسعود بنافی؛ سید مجتبی؛ امامی (1392). «واکاوی نقادانۀ مفهوم سرمایة روان‌شناختی: به سوی بسترسازی الگوهای هنجاری بومی- اسلامی»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، د 17، ش 55، ص 209-238.
دلاور، علی (1385). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران، رشد.
ﺷــﻮﻟﺘﺰ، دوان پی سیدنی؛ الن شولتز (1391). نظریه‌های شخصیت، مترجم: یحیی سیدمهدی، ویراست هشتم، تهران.
شیرمحمدزاده، محسن؛ ابوالفضل قاسم-زادهۀ علی شاهی؛ مهدی؛ کاظم-زادهۀ بیطالی (1397). «نقش میانجی خودکارآمدی شغلی در رابطۀ بین توسعۀ حرفه‏ای با رضایت و تعهد شغلی کارکنان ادارات ورزش و جوانان»، ارگونومی، س 6، ش 1، ص 30-39.
عابدی جعفری، حسن؛ محمدسعید تسلیمی؛ ابوالحسن فقیهی؛ محمد شیخ زاده (1390). «تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌­های کیفی»، اندیشۀ مدیریت راهبردی، د 5، ش 2، ص 151-198.
عبداللهی، بیژن (1385). «نقش خودکارآمدی در توانمندسازی کارکنان»، تدبیر، س 18، ش 168.
فعالی، محمدتقی (1388). «آیا اعتمادبه‌نفس خاستگاه اسلامی دارد؟»، مطالعات تفسیری.
متقی، شکوفه (1397). «آموزش شناختی-رفتاری اعتمادبه‌نفس بر میزان خودکارآمدی کارکنان وظیفۀ فرماندهی انتظامی»، مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی، س 11، ش 41،ص 39-54.
ﻣﺤﺰون‌زادۀ ﺑﻮﺷﻬﺮی، ﻓﺎﻃﻤﻪ (1394). «نقش میانجیﮔﺮی ﺧﻮدﮐﺎرآﻣﺪی در ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻫﻮش ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﻣﯿﺎن داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن»، رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ ﻧﻮ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﻣﻮزﺷﯽ، س 7، ش 3، ص 193-208.
محمدی، نسیم؛ مژگان دفتری (1396). «بررسی اثربخشی آموزش خودکارآمدی بر انگیزش پیشرفت دانشجویان علوم پزشکی»، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ج 10، ش 1، ص 36-41.
منصوری، اشرف‌شاه؛ مهدی سکوت-آرانی (1394). «تأثیر سبک رهبری تحول‌آفرین بر خودکارآمدی کارکنان (در شهرداری شهرستان آران و بیدگل)»، توسعه و تحول، ش 21، ص 43- 48.
ﻣﻮﺳﻮی‌ﻣﻘﺪم، ﺳﯿﺪ رﺣﻤﺖ‌اﷲ؛ ندا ظهیری-خواه؛ آرزو صادجانی (1395). «ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎ ﺧﻮدﮐﺎرآﻣﺪی در ﺑﯿﻦ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮر ﺷﻬﺮ ﺷﻮش»، مجلۀ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ، د 26، ش 3، ص 195-199.
مهداد، علی؛ زهرا ادیبی؛ سروش صفاری (1397). «پیش‏بینی خودکارآمدی از طریق عزت نفس و حمایت سازمانی ادراک‌شده (مورد مطالعه: شرکت گاز استان اصفهان)»، مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، س 9، ش 35، ص 59-82.
ﻫﺎﻟﺠﻴﻦ، ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﭘﯽ؛ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﮐﺮﺍﺱ ویتبورن (1387). ﺁﺳﻴﺐ‌ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺭﻭﺍﻧﯽ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ‌ﻫﺎﯼ ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ دربارۀ ﺍﺧﺘﻼﻝ‌ﻫـﺎﯼ ﺭﻭﺍﻧﯽ، ﻣﺘﺮﺟﻢ: ﻳﺤﻴﯽ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪﯼ، ﺗﻬﺮﺍﻥ، ﺭﻭﺍﻥ، ج 1.
یزدان‏شناس، مهدی (1396). «تأثیر رفتار سازمانی مثبت‌گرا در کاهش بدبینی سازمانی و نقش میانجی رهبری اخلاقی (مورد مطالعه: سازمان تأمین اجتماعی استان قم)»، مدیریت فرهنگ سازمانی، د 15، ش 4، ص857-877.
References
Abdullahi, B. (1385). “The role of self-efficacy in empowering employees”, Tadbir, 18(168). (in Persian)
Abedi Jafari, H., Taslimi, M.S., Faqihi, A.H., & Sheikhzadeh, M. (1390). “Theme analysis and theme network: a simple and efficient way to explain existing patterns in qualitative data”, Strategic Management Thought, 5(2), pp. 151-198. (in Persian)
Avey, J. B., Luthans, F., & Mhatre, K. H. (2008). “A call for longitudinal research in positive organizational behavior”, Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 29(5), pp. 705-711.
Baharestan, J. (2004). “Applied study of Islamic management and conventional management”, Islamic management (special letter of management), 8(36), pp. 1-37. (in Persian)
Bakshaish, A. (2014). “Comparative study of the concept of self-esteem from the perspective of Imam Ali and psychology”, International Congress of Religious Culture and Thought, pp. 127-135. (in Persian)
Bandura, A. (1997). Cognitive processes in mediating behavioral change”, Journal of personality and social psychology, 35, pp. 125-139.
Behbodhi, M., Banshee, E., & Nabizadeh, M. (2018). “Recognizing the concept of self-efficacy of human resources from the perspective of Nahj al-Balagha”, Journal of Management in Islamic University, 8(2), pp. 421-439. (in Persian)
Beheshtifar, M. & Nekooi-Moghadam, M. (2009). “Managers' ethical relationship with employees' job satisfaction”, Ethics in Science and Technology, 5(1-2), pp. 67-73. (in Persian)
Braun, V. & Clarke, V. (2006). “Using Thematic Analysis in Psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, PP. 77-103.
Cherian, J. & Jacob, J. (2013). Impact of self efficacy on motivation and performance of employees.
Danai-Fard, H., Benafi, M., & Emami, S. M. (2012). “Critical analysis of the concept of psychological capital: towards the establishment of native-Islamic normative patterns”, Epistemological studies in Islamic University, 17(55), pp. 209-238. (in Persian)
Delavar, A. (2005). Theoretical and practical foundations of research in humanities and social sciences, Tehran, Roshd. (in Persian)
Faali, M. T. (2008). “Does self-confidence have an Islamic origin?”, Scientific and Research Quarterly of Interpretive Studies. (in Persian)
Haljin, R. P. & Whitburn, S. C. (2007). Psychiatric pathology, clinical perspectives on mental disorders, translated by: Yahya Seyedmohammadi, Tehran, Rawan Publishing House. (in Persian)
Hoffman, B., & Spatariu, A. (2008). “The influence of self-efficacy and metacognitive prompting on math problem-solving efficiency”, Contemporary educational psychology, 33(4), pp. 875-893.
Iazidi, A., Barzgar, M., & Javaidi, H. (2016). “Investigating the relationship between emotional intelligence and quality of life with employees' self-efficacy”, Resource management in the police force, 5(3), pp. 145-178. (in Persian)
Johari, J. & Yahya, K. K. (2016). “Job characteristics, work involvement, and job performance of public servants”, European Journal of Training and Development.
Kedharnath, U. (2014). Abusive supervision and employee perceptions of leaders' implicit followership theories (Doctoral dissertation, Colorado State University. Libraries).
Khaliq-Khah, A. & Najafi, H. (2017). “Factors affecting students' self-efficacy”, Roish psychology, 7(12), pp. 271-290. (in Persian)
Lv, D. M., Zheng, Q. L., Sun, N., Li, Q. J., Fan, Y. Y., Hong, S., & Liu, S. Q. (2016). A model of abusive supervision, self-efficacy and work engagement among Registered Nurses: the mediating role of self-efficacy (Retraction of Vol. 72, Pg 3216, 2016).
Mahzounzadeh Bushehri, F. (2014). “The mediating role of self-efficacy in the relationship between problem solving and cultural intelligence among students”, A new approach in educational management, 7(3), pp. 193-208. (in Persian)
Mansouri, A & Sekot-Arani, M. (2014). “The effect of transformational leadership style on the self-efficacy of employees (in the municipality of Aran and Bidgol)”, Journal of Development and Transformation, pp. 43-48. (in Persian)
Mehdad, A., Adibi, Z., & Safari, S. (2017). “Predicting self-efficacy through self-esteem and perceived organizational support (case study: Isfahan gas company)”, Quarterly Journal of Human Resource Management in Oil Industry, 9(35), pp. 59-82. (in Persian)
Milam, L.A., Cohen, G.L., Mueller, C., & Salles, A. (2019). “The Relationship Between Self-Efficacy and Well-Being Among Surgical Residents”, Journal of Surgical Education, Vol.76, Issue 2, PP. 321-328.
Mohammadi, N. & Daftari, M. (2016). “Investigating the effectiveness of self-efficacy training on the motivation of medical students to progress”, Education strategies in medical sciences, 10(1), pp. 36-41. (in Persian)
Motaghi, Sh. (2017). “Cognitive-behavioral self-confidence training on the level of self-efficacy of law enforcement officers”, Promotional scientific quarterly of management studies on police training, 11(41), pp. 39-54. (in Persian)
Mousavi-Moghadam, S., Rahmatullah. Z., & Sadjani, A. (2015). “Investigating the relationship between the quality of life and religious beliefs with self-efficacy among the students of Piyam Noor University in Shush”, Islamic Free University of Medical Sciences, 26(3), PP. 195-199. (in Persian)
Noornajihan, Jaafar, Nurul AsiahMuhamad, Robiatul Adawiyah Mohd, Noor Zulaili Mohd Ghazali, Widus Sempo, Mahyuddin Hashim, Nurul Wahida Fauzi, Najihuddin Syed Hassan (2016). “Self Efficacy From The Quranic Perspective: The Study on Teachersof Islamic Education at National Secondary School in Peninsular Malaysia”, Aust. J. Basic & Appl. Sci., 10(11), pp. 185-192.
Pajares, F. (2002). Overview of social cognitive theory and of self-efficacy.
Pajares, F., & Urdan, T. (2006). “Self-efficacy beliefs of adolescents: IAP-Information Age Pub”, Inc.: Greenwich, CT, USA.
Pervin, L. & John, O. (2010). Personality: theory and research, by Mohammad-Jafar Javadi and Parvin Kadivar, 8th edition, Tehran (in Persian)
Pourafkari, N. A. (2006). The comprehensive culture of psychology and psychiatry and related times, Tehran, Contemporary Culture. (in Persian)
Ream, K. S. (2010). The relationship of emotional intelligence and self-efficacy of first and second year principals in Missouri (Doctoral dissertation, University of Missouri-Columbia).
Schultz, D. P. & Ellen Schultz, S. (2011). Personality theories, translated by Yahya Seyed-Mahdi, 8th edition, Tehran. (in Persian)
Schwarzer, R. (Ed.). (1997). Gesundheitspsychologie: Ein Lehrbuch, Hogrefe Verlag.
Schwarzer, R., & Luszczynska, A. (2007). “Health behavior constructs: Theory, measurement, and research”, IMGKD, editor. Self-Efficacy: National Cancer Institute.
Shir-Mohammadzadeh, M., Qasimzadeh Alishahi, A., & Kazemzadeh Bitali, M. (2017). “The mediating role of job self-efficacy in the relationship between professional development and job satisfaction and commitment of employees of sports and youth departments”, Journal of Ergonomics, 6(1), pp. 30-39. (in Persian)
Smith II, J. P. (2011). The effects of self-efficacy and spirituality on the job satisfaction and motivation to lead among redeploying soldiers as moderated by transformational leadership, Regent University.
Tepper, B. J. (2000). “Consequences of abusive supervision”, Academy of management journal, 43(2), pp. 178-190.
Yazdan-Shenas, M. (2016). “The effect of positive organizational behavior in reducing organizational pessimism and the mediating role of ethical leadership (case study: Social Security Organization of Qom Province)”, Organizational Culture Management, 15(4), pp. 857-877. (in Persian)